2015 yılında Japonya’nın Sendai kentinde gerçekleştirilen BM Afet Risklerinin Azaltılması 3.Dünya Konferansında Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi ka- bul edildi. Bu çerçeve 2015-2030 yıllarını kapsıyor.
Aslında bu anlaşmanın içerik açısından mutfak çalışmaları 2012 yılında başladı. Daha sonra yapılan yoğun görüşme ve çalışmaların ardından hükümetlerin ortak yazılı beyanı haline geldi.
Her zaman ifade ettiğim bir husus vardır. Afetlere hazırlık bir ‘yönetim’ işi değildir. Bir ‘yönetişim’ hususudur. Sendai yaklaşımı ilk kez yönetişim etiketi ile yetkililerin dikkatini çekmektedir.
Yönetim, başkalarının vesilesi ile iş yapmak demektir. Yönetici kendi doğrularını, hedeflerini ve talimatlarını ortaya koyar, bunları emri altındakilere yaptırır. Yönetmek budur. Yönetişim ise, birlikte çalıştığı herkesi kararlara ortak eden, bireysel çıkarların ortak çıkarların gerisinde kaldığı, başarıya herkesin angaje ve ortak olduğu bir tarzı ifade etmektedir.
Afet ve Acil Durum Yönetimi kesinlikle multidisipliner, tüm tarafların katkı verdiği ve uygulanırken sahiplendiği bir zemin üzerinde yürümek zorundadır.
Sendai anlaşmasının bu konuya dikkat çeken yaklaşımı son derece önemlidir. Anlaşmayı kabul eden bütün ülkelerin idari ve adli mevzuatlarını afetler konusunda revize etmeleri gerekiyor.
Sendai belgesinin başka önemsediğim yaklaşımları da vardır. Bunlardan biri şeffaflık. Afetlere hazırlık ve afet sonrası tüm süreçler, toplumun algılayabileceği şekilde görünür ve bilgilendirici şekilde olmalı. Bu konuya özel bir vurgu var.
Yakın geçmişte, 20 yıl öncesine kadar, bir ilçede deprem sonrası insanların toplanma alanı olacak yerlerin bilgisi, dosyalarda, ilçe sivil savunma müdürlüklerinde saklanır, 3-5 yetkilinin dışında kimse ne merak eder ne de bilirdi. Çünkü halka duyuracak yaygın bir iletişim aracı yoktu.
2023 Türkiye’sinde, artık herkes kendisine en yakın afet toplanma alanının neresi olduğunu, e-devlet sistemine girerek tek tuşla öğrenebiliyor
Hani bir söz var ya ‘Nereden nereye geldik?’. İşte tam da bunun için söylenmiş sanki. Yeter mi? Asla yetmez! Çalışmaya, gelişmeye ve geliştirmeye devam etmek zorundayız. Sendai Belgesinde afet risklerinin anlaşılması, risk yatırımlarının mobilizasyonu, sağlık alt yapısının, kültürel mirasın dirençli kılınması, küresel işbirliği, küresel finans destekleri, paydaş rollerinin yeniden ve net şekilde tanımlanması gibi konular tavsiye edilmiş durumdadır.
Son bir Sendai bakışını daha belirteyim. Afet risklerinin azaltılması ve afetlere karşı dirençli toplumların oluşturulmasında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde hareket edilmesi son derece önemli. (Afetlere karşı dirençli toplum demek, tehlikelere maruz olan toplumun kendisini, direnme, soğurma, uyumlaşma ve iyileşme becerisine sahip kılacak hale getirmesi demektir.)
Sendai’den önce, 2005 yılında kabul edilen Hyogo Çerçeve Eylem Planı vardı. Bu anlaşmanın uygulamaya geçmesi ile beraber, can kaybı oranlarında azalma yaşanmış ancak yeterli olmamıştır.
2015 yılına kadar geçen zamanda, dünyada olan afetler nedeni ile 700 bin insan ölmüş, 1,4 milyondan fazla insan yaralanmış, yaklaşık 23 milyon insan evsiz duruma düşmüştür. Toplam küresel ekonomik kayıp 1,3 trilyon doları geçmiştir. 2005-2015 arası genel olarak 1,5 milyar insan bir şekilde afetlerden olumsuz olarak etkilenmiştir.
(Hyogo belgesine göre tehlike, can kaybı veya yaralanma, mal zararı, sosyal ve ekonomik aksama veya çevrenin bozulmasına neden olabilecek, zarar verme potansiyeli olan fiziksel olay olgu veya insan faaliyetidir. Zarar görebilirlik ise, fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel unsur veya süreçlerle belirlenen ve bir topluluğun, tehlikelerin etkilerine karşı duyarlılığını artıran şartlardır.)
Hyogo Çerçeve Eylem Planı (2002- 2015) esasen, ulusal ve yerel öncelikli afet risk azaltma uygulamalarını, afet risklerini tanımalamasını, izlemesini ve erken uyarı sistemini, eğitim ve inovasyonu, temel risk faktörlerini azaltmayı ve afete hazırlığı güçlendirmeyi hedeflemiştir. Sendai anlaşması her yönüyle, Hyogo Çerçevesinin başarısız kaldığı hususları telafi etmek, 2030 yılına kadar Hyogo anlaşmasının hedeflerini de aşacak neticelere ulaşmayı amaç edinmiştir.
Yukarıda belirtildiği gibi, afetlere hazırlık konusu birçok tarafın paydaş olduğu ve sahiplenmesi gereken bir süreçtir. Afet risklerinin azaltılması esas itibari ile devlete ait bir sorumluluk olmakla beraber, ilgili paydaşlar da bu sorumluluğa ortak hale getirilmelidir.
Kimdir bu paydaşlar? ➢ Sivil Toplum Kuruluşları ve Temsilcileri ➢ Kadınlar ➢ Çocuklar, ➢ Gençler ➢ Engelliler ➢ Yaşlılar ➢ Yerel Halk
➢ Göçmenler
➢ Akademik Çevre
➢ Meslek KuruluşlarıMedya
Sendai belgesinin beklenen nihai sonucu; insanlar, topluluklar, işletmeler ve ülkelerin ekonomik, fiziksel, sosyal, kültürel ve çevresel varlıklarında, yaşamlarında, geçim kaynaklarında ve sağlıklarında afet risklerinin önemli ölçüde azaltılmasıdır.
Sendai’nin Temel Hedefleri
➢ 2020’den 2030’a kadar afet kaynaklı ölümleri 100 binde 1’e düşürmek.
➢ 2020’den 2030’a kadar küresel çapta afetlerden etkilenen insan sayısını 100 binde 1’e düşürmek.
➢ 2020’den 2030’a kadar afet kaynaklı küresel gayri safi milli hasıla kayıplarını azaltmak.
➢ Sağlık ve eğitim altyapısını güçlendirmek.
➢ Gelişmekte olan ülkelere destek sağlamak.
➢ Afet erken uyarı sistemleri geliştirmek.
➢ Afet Risk bilgisi ve değerlendirmelerine erişimi önemli ölçüde kolaylaştırmak.
Sendai için önemli 4 alandan bahsetmek mümkündür.
➢ Afet riskini anlamak.
➢ Afet riskini yönetmek, yönetişimi geliştirmek.
➢ Afet risk azaltma çalışmalarına yatırım yapmak.
➢ Afet sonrası yeniden daha iyiyi inşa etmek.
Yaklaşık 50 yıldır dünya ülkeleri Birleşmiş Milletler (BM) kapsamında, afetlere hazırlık ve dünya kaynaklarını korumak hususunda onlarca toplantı yaptı. Birbirinin tekrarı niteliğinde yüzlerce çalıştay, anlaşma, çerçeve planı yapıldı.
Gelinen nokta Sendai oldu. Umarım bu konuda yıl 2030 olduğunda çok daha fazla başarıya ulaşmış uygulamaları konuşuruz. Dünyamızın afetlere hazırlığı ve doğal kaynakların korunması, ancak Sürdürülebilir Kalkınma anlayışıyla, Yerel Yönetimlerin başat rol oynadığı bir bakışla mümkün olabilecektir.
KAYNAK Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi (2015-2030 ) UCLG- MEWA
Yazar: Ali Murat DUMAN
Comments