1. GİRİŞ
Yerel yönetimler, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 26 ncı, 5393 sayılı Belediye Kanununun 70 inci ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 52 nci maddelerine istinaden, kendilerine verilen görev ve hizmet alanlarında ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre şirket kurabilmekte veya kurulu bulunan şirketlere ortak olabilmektedir. Anonim veya limited şirket şeklinde kurulan bu şirketler, mevzuatta öngörülen istisnai durumlar dışında diğer sermaye şirketleri gibi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümlerine göre faaliyet göstermektedir. Belirtilen durumun bir sonucu olarak yerel yönetim (mahalli idare) şirketleri, her yıl genel kurul toplantılarını yapmak zorundadır.
Genel kurul, anonim ve limited şirketlerde karar ve irade organıdır. Şirketin iradesini oluşturmasının aracı olan ortaklık hakları kural olarak bu organda kullanılır. Genel kurul sınırsız bir yetkiye sahip olmayıp, ancak kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hallerde karar alabilir. Genel kurul devamlı çalışan veya çalışması gereken bir organ değildir. Genel kurul toplantıları, olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde yapılabilir. TTK, anonim ve limited şirketlerde ve dolayısıyla bu türlerde kurulan yerel yönetim şirketlerinde genel kurulların hangi süreler içerisinde ve ne sıklıkla toplanacağı özel olarak düzenlenmiştir. Ancak uygulamada birçok yerel yönetim şirketi, genel kurullarını zikredilen Kanunda öngörülen süre içerisinde yapmamakta; anılan genel kurulları ya mevzuatta belirtilen süre dışında ya da birkaç yılın genel kurulunu birleştirerek aynı günde yapmaktadır.
İşte bu çalışmada, yerel yönetim şirketlerinde olağan genel kurul toplantılarının 2024 yılı mart ayı sonuna kadar yapılması hususu tüm yönleriyle ele alınmış ve değerlendirilmiştir.
2. OLAĞAN GENEL KURUL TOPLANTILARININ YAPILMA ZAMANI
Olağan genel kurul toplantısı TTK’da tanımlanmamakla birlikte, Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 5/1-a maddesinde; ‘şirket organlarının seçimine, finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporuna, kârın kullanım şekline, dağıtılacak kâr ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine, yönetim kurulu üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemlerini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin müzakereler yapmak ve karar almak üzere her hesap dönemi için yapılan toplantılar’ şeklinde tanımlanmıştır.
Anonim ve limited şirketlerin olağan genel kurul toplantılarının yapılma zamanı ise TTK’da özel olarak düzenlenmiştir. Nitekim TTK’nın 409/1. maddesinde, “(Anonim şirket) genel kurullar(ı) olağan ve olağanüstü toplanır. Olağan toplantı her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılır.”; aynı Kanunun 617/1. maddesinde de, “(Limited şirket) olağan genel kurul toplantısı, her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılır. Şirket sözleşmesi uyarınca ve gerektikçe genel kurul olağanüstü toplantıya çağrılır.” denilmektedir. Görüldüğü üzere, zikredilen maddeler anonim ve limited şirketler bakımından emredici nitelikte düzenlenmiştir.
Bu doğrultuda, mezkûr hükümler uyarınca, ortak sayısı ve ölçek büyüklüğü ne olursa olsun, hem anonim hem de limited şirket şeklinde kurulmuş yerel yönetim şirketlerinin, yılda en az bir defa olmak üzere, her sene olağan genel kurul toplantısı yapması zorunludur. Zira “olağan” sıfatı da bu toplantının her yıl yapılması gerektiğine işaret etmektedir. TTK uyarınca bahsi geçen toplantılar, her hesap dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılmalıdır. Buna göre, hesap dönemi takvim yılı olan yerel yönetim şirketlerinde genel kurul toplantılarının yılın ilk üç ayı içinde, özel hesap dönemi uygulanan şirketlerde ise hesap döneminin bittiği günü izleyen ilk üç ay içinde yapılması gerekir. Ülkemizde kurulu bulunan yerel yönetim şirketlerinin neredeyse tamamına yakınının hesap dönemi takvim yılıdır (01 Ocak-31 Aralık). Bu durum karşısında, yerel yönetim şirketlerinin, 2023 yılına ilişkin genel kurullarını en geç 31 Mart 2024 Pazar gününe kadar yapması şarttır. Bunun yanı sıra, olağan toplantı dışında, gerektiği takdirde genel kurul, her zaman olağanüstü olarak toplanabilir.
Olağan genel kurul toplantılarının gündeminde ise organların seçimine, finansal tablolara, yönetim organının yıllık faaliyet raporuna, kârın kullanım şekline, dağıtılacak kâr ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine, yönetim organı üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konular yer alır.
Diğer taraftan, her bir faaliyet dönemi birbirinden bağımsızdır. Önceki yıl olağan genel kurul toplantısı yapılmamış olsa bile bir sonraki yılın olağan genel kurul toplantısı yapılabilir. Bu arada, yeter sayı sağlanamadığı (TTK md. 418, 620) veya azlık talep ettiği için (TTK md. 420) olağan toplantının bir ya da birkaç defa ertelenmesi halinde izleyen toplantılar da olağan toplantı sayılır. Ayrıca, TTK’nın 409/1 ve 617/1. maddelerinde yer alan üç aylık süre, şirket sözleşmesi ile kısaltılabilir, ancak uzatılamaz. Sürenin uzatılmasını öngören sözleşmeler ise geçersizdir.
3. GENEL KURUL TOPLANTILARININ SÜRESİNDE YAPILMAMASININ SONUÇLARI
3.1. Cezai ve İdari Yaptırım
6762 sayılı mülga Türk Ticaret Kanununda (ETTK) olduğu gibi TTK’da da anonim ve limited şirketlerin ve dolayısıyla yerel yönetim şirketlerinin olağan genel kurul toplantılarının her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılması öngörülmekle beraber, bu toplantıların hiç ya da zamanında yapılmaması durumunda ilgililer hakkında herhangi bir adli ya da idari yaptırım öngörülmemiştir. Dolayısıyla, genel kurullarını süresinde yapmayan yerel yönetim şirketleri, cezai açıdan bir yaptırımla karşı karşıya kalmayacaktır.
3.2. Hukuki Sorumluluk
Yerel yönetim şirketlerinin yönetim organı üyeleri, kural olarak, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde, hem şirkete hem ortaklara hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludur (TTK md. 553/1, 644/1-a).
Bu durumda, TTK’da öngörülen sürede genel kurulun toplantıya çağrılmaması ve bundan dolayı yerel yönetim şirketinin zarara uğraması halinde yönetim organı üyeleri hukuki sorumlulukla karşı karşıya kalır. Ancak, TTK’da şirket yöneticilerinin genel kurulu toplantıya çağırma görevini yerine getirmemeleri halinde alternatif tedbirler de öngörülmüştür. Nitekim yönetim organının, devamlı olarak toplanamaması, toplantı nisabının oluşmasına imkân bulunmaması veya mevcut olmaması durumlarında, mahkemenin izniyle tek bir ortak genel kurulu toplantıya çağırabilir (TTK md. 410/2, 617/3). Bunun dışında, sermayenin en az onda birini oluşturan ortaklar, yönetim organından, yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, genel kurulu toplantıya çağırmasını isteyebilir. Öyle ki, ortakların çağrıya ilişkin istemleri yönetim organı tarafından reddedildiği veya isteme 7 iş günü içinde olumlu cevap verilmediği takdirde aynı ortakların başvurusu üzerine genel kurulun toplantıya çağrılmasına yerel yönetim şirketinin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi karar verir (TTK md. 411, 412, 617/3).
Anılan hükümler çerçevesinde yönetim organı, genel kurulu toplantıya çağırma görevini yerine getirmese bile genel kurulun ortaklar tarafından toplantıya çağrılması mümkündür. Bu durum karşısında, genel kurul hiçbir şekilde toplantıya çağrılmamış ve bundan dolayı şirket zarara uğramışsa yönetim organı üyelerinin hukuki sorumluluğuna ancak bu halde gidilebilir.
3.3. Organ Eksikliği Nedeniyle Şirket Hakkında Fesih Davası Açılması
Yerel yönetim şirketlerinin genel kurullarının uzun süreden beri toplanamaması halinde şirket ortakları, alacaklıları veya sadece anonim şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketleri için Ticaret Bakanlığı şirketin feshini, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden isteyebilme hakkına sahiptir (TTK md. 530/1, 636/2). Mahkeme, yönetim organını da dinleyerek yerel yönetim şirketinin durumunu Kanuna uygun hale getirmesi için bir süre belirler, bu süre içinde durum düzeltilmezse yerel yönetim şirketinin feshine karar verir. Dolayısıyla genel kurul toplantılarının uzun bir süre yapılmaması halinde, yerel yönetim şirketinin fesih davasıyla karşı karşıya kalması mümkündür. İlgili hükümlerde geçen, “uzun süreden beri” ibaresiyle genel kurulun toplanamamasının devamlılık göstermesi kastedilmiştir. Ancak devamlılıktan ne kadar bir sürenin anlaşılması gerektiğini takdir yetkisi mahkemeye aittir.
3.4. Şirket Yöneticilerinin İbrasının Ötelenmesi
Yerel yönetim şirketlerinde ibra, hesap dönemi içerisinde gerçekleşen işlem ve faaliyetler ile bunların sonuçlarının, yönetim organı üyeleri açısından bir sorumluluk taşımadığının şirket tarafından kabul edilmesi, kendilerinden tazminat dâhil herhangi bir talebin olmadığının beyan edilmesi ve güven açıklamasında bulunulmasıdır. İbranın temel hedefi, yönetim organı üyelerinin uzun bir süre sorumluluk altında kalmalarını önlemektir.
TTK’nın 408/2-b ve 616/1-f maddeleri uyarınca yerel yönetim şirketlerinde yönetim organı üyeleri hakkında ibra kararını ancak genel kurul alabilir. Genel kurul yapılmadığında veya geç yapıldığında yöneticilerin ibrası da ötelenmiş olmaktadır. Bu durumda ise şirket yöneticilerinin yaptıkları iş ve işlemlerden dolayı hukuki sorumlulukları en azından genel kurulun yapıldığı tarihe kadar devam eder. Bunların dışında, genel kurulun zamanında yapılmaması halinde ayrıca yerel yönetim şirketlerinin finansal tabloları onaylanmamış ve kâr dağıtımı da yapılamamış olur.
4. SÜRESİNDE YAPILMAYAN GENEL KURULLARDA ALINAN KARARLARIN HUKUKİ DURUMU
Olağan genel kurul toplantısının zamanında yapılmaması, bu toplantıların artık yapılamayacağı anlamına gelmez. Başka bir anlatımla, genel kurulun süresi dışında yapılmış olması, zikredilen toplantılarda alınan kararların geçerliliğini, niteliğini ve sıhhatini etkilemez. Daha açık bir ifadeyle, olağan genel kurul toplantısı üç aylık kanuni sürenin dolmasından sonra veya birkaç yılın genel kurulu birleştirilerek yapılmış olsa dahi bu süreden sonra yapılan genel kurul ve mezkûr toplantıda alınan kararlar geçerlidir. O halde, genel kurulun zamanında yapılmadığı gerekçe gösterilerek, daha sonraki bir tarihte yapılan toplantıda alınan kararların butlanı ya da iptali istenemez. Ayrıca, genel kurulun süresinde yapılmama gerekçesinin haklı bir sebebe dayanması da gerekmez. Son olarak, TTK’da genel kurul toplantılarının faaliyet dönemi sonundan itibaren 3 ay içinde yapılmasına ilişkin öngörülen süre, hak düşürücü nitelikte olmayıp, bir görevin ifasına ilişkin zorlayıcı bir süredir (düzen hükmüdür).
5. GENEL KURUL TOPLANTILARININ YAPILMA YÖNTEMİ
Yerel yönetim şirketlerinin her yıl genel kurul yapması zorunlu olmakla birlikte, kanun koyucu genel kurulların yapılma yöntemine ilişkin kolaylıklar da öngörmüştür. Bu çerçevede, yerel yönetim şirketlerinde genel kurulların yapılabilme yöntemleri aşağıda açıklanmıştır.
5.1. Çağrılı Genel Kurul
Genel kurul toplantılarında asıl olan bu toplantıların çağrı merasimine uyularak yapılmasıdır. Yerel yönetim şirketlerinde genel kurulu toplantıya çağırmaya yetkili organ, anonim şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketlerinde yönetim kurulu, limited şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketlerinde ise müdür/müdürler kuruludur. Görev süresi sona ermiş olsa bile yönetim organı, genel kurulu toplantıya çağırabilir. Önceki bölümlerde belirtildiği üzere yönetim organının, mevcut olmaması veya devamlı olarak toplanamaması yahut toplantı nisabının oluşmasına imkân bulunmaması halinde mahkemeden izin alan tek bir ortak da genel kurulu toplantıya çağırabilir. Ayrıca sermayenin en az onda birini oluşturan ortaklar, yönetim organından, yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, genel kurulu toplantıya çağırmasını veya genel kurul zaten toplanacak ise karara bağlanmasını istedikleri konuları gündeme koymasını isteyebilirler (TTK md. 410, 411, 617/3).
Yerel yönetim şirketlerinde genel kurul, esas sözleşmede belirtilen şekilde, şirket internet sitesi açmakla yükümlü ise internet sitesinde ve her halde Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanan ilan ile toplantıya çağrılır. Bunun yanında, pay defterinde yazılı pay sahipleri ile önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adresini bildiren ortaklara, toplantı günü ile gündem ve ilanın çıktığı veya çıkacağı gazeteler iadeli taahhütlü mektupla bildirilir. Genel kurulun toplantıya çağrısı, ilan ve toplantı günleri hariç olmak üzere, toplantı tarihinden en az iki hafta önce yapılır (TTK md. 414).
5.2. Çağrısız Genel Kurul
Yerel yönetim şirketlerinde çağrı merasimine uyulmaksızın da genel kurul toplanabilir. Keza bütün ortaklar veya temsilcileri, aralarından biri itirazda bulunmadığı takdirde, çağrı usulüne uyulmaksızın (ilan yapılmaksızın ve yazılı olarak ortaklara bildirimde bulunmaksızın) genel kurul olarak toplanabilmesi ve bu toplantı nisabı var olduğu sürece karar alabilmesi mümkündür (TTK md. 416, 617/3). Ancak bu toplantılarda da, genel kurulun yapılmasına ilişkin kurallara (hazır bulunanlar listesinin hazırlanması, gündemin belirlenmesi, toplantı başkanlığının oluşturulması, anonim şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketlerinde gündeme bağlı olarak Bakanlık temsilcisinin hazır bulunması, toplantı tutanağının düzenlenmesi, tutanağın ticaret sicili müdürlüğüne verilmesi gibi) uyulması gerekir. Yerel yönetim şirketlerinde hem olağan hem de olağanüstü genel kurul toplantıları çağrısız olarak yapılabilir. Çağrısız toplanan genel kurulda, gündeme oybirliği ile madde eklenebilir; aksine esas sözleşme hükmü geçersizdir.
Yeri gelmişken belirtelim ki, tek ortaklı yerel yönetim şirketlerinin genel kurul toplantılarında; genel kurul toplantı başkanlığının oluşturulması, genel kurul toplantısına katılabilecekler listesinin hazırlanması ve anonim şirketlerde gündeminde ne olursa olsun Bakanlık temsilcisinin bulunması zorunlu değildir.
5.3. Limited Şirket Şeklinde Kurulan Yerel Yönetim Şirketlerinde Toplantı Yapmadan Karar Alınabilmesi
Limited şirketlerde genel kurul toplantıları, çağrılı veya çağrısız yapılması dışında, üçüncü bir yöntemle de yapılabilir. Bu kapsamda, herhangi bir ortak sözlü görüşme isteminde bulunmadıkça, yerel yönetim şirketlerinin genel kurul kararları, ortaklardan birinin gündem maddesi ile ilgili önerisine diğer ortakların yazılı onayları alınmak suretiyle de verilebilir. Ancak kararın geçerli olabilmesi için aynı önerinin tüm ortaklara sunulmuş olması şarttır (TTK md. 617/4). Öğretide, genel kurulun bu şekilde karar alma yöntemine sirküler tipi karar denilmektedir.
Limited şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketlerinde genel kurul kararlarının toplantı yapılmaksızın ortakların yazılı oylarıyla alınabilmesi için esas sermaye payı ne olursa olsun herhangi bir ortağın sözlü görüşme isteminde bulunmamış olması lazımdır. Bir ortak dahi konunun sözlü olarak görüşülmesi talebinde bulunursa bu yönteme göre karar alınamaz. Bir diğer geçerlilik şartı da, aynı önerinin tüm ortakların onayına sunulmuş olmasıdır. Bu halde, müdürler ya da öneride bulunan ortaklar, aynı önerinin tüm ortaklara gönderildiğini ispat edebilmelidir. Bunun için de, yapılan gönderimlerin tutanağa bağlanması ve iadeli taahhütlü olarak ortaklara gönderilmesi faydalı olacaktır. Son olarak ve tekrar ifade edelim ki, bu yöntem, sadece limited şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketleri için geçerlidir; anonim şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketlerinde toplantı yapmadan karar alınması mümkün değildir.
6. SONUÇ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre hem anonim hem de limited şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketlerinde olağan genel kurul toplantılarının, her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılması gerekmektedir. Genel kurul toplantılarının belirtilen sürede yapılması hususunda yerel yönetim şirketinin ortak sayısı ve ölçek büyüklüğü etkili değildir. Tek ortaklı yerel yönetim şirketleri de genel kurullarını aynı süre içinde yapmakla yükümlüdür. Dolayısıyla, hesap dönemi olarak takvim yılını belirleyen yerel yönetim şirketlerinin her yıl Mart ayının sonuna kadar genel kurullarını yapması zorunludur. Bu durumda, 2023 yılına ilişkin genel kurul toplantılarının en geç 31 Mart 2024 tarihine kadar yapılması gerekmektedir.
Kanunda öngörülen üç aylık süre içinde genel kurul toplantılarının yapılmamasının yerel yönetim şirketi veya yönetim organı üyeleri açısından adli ya da idari herhangi bir cezai yaptırımı bulunmamaktadır. Bununla birlikte, genel kurulun hiçbir şekilde toplantıya çağrılmaması ve bundan dolayı şirketin zarara uğraması halinde yönetim organı üyelerinin hukuki sorumluluğu gündeme gelebilir. Öte yandan genel kurulun uzun süreden beri toplanamaması halinde yerel yönetim şirketinin ortakları veya alacaklıları ya da anonim şirket şeklinde kurulan yerel yönetim şirketleri açısından Ticaret Bakanlığının organ eksikliği gerekçesiyle şirketin feshini mahkemeden isteme hakkına sahiptir. Diğer taraftan, genel kurul yapılmadığında veya geç yapıldığında yöneticilerin ibrası ötelenmiş olur. Bu durumda ise yerel yönetim şirketinin yöneticilerinin yaptıkları iş ve işlemlerden dolayı hukuki sorumlulukları en azından genel kurulun yapıldığı tarihe kadar devam eder. Genel kurulun olağan toplantısının zamanında yapılmaması halinde şirketin finansal tablolarının onaylanması ve kâr dağıtımı yapılması da mümkün olmaz.
Son olarak, yerel yönetim şirketlerinde olağan genel kurul toplantılarının faaliyet döneminin bitiminden itibaren üç ay içinde yapılması hususunda gereken hassasiyetin gösterilmesi ve bu kapsamda 2023 yılına ilişkin genel kurul toplantısının en geç 31 Mart 2024 Pazar gününe kadar tamamlanması yerel yönetim şirketlerinin ve yöneticilerinin menfaatine olacaktır.
Yazar: Mustafa YAVUZ
Gümrük ve Ticaret Uzmanı
KAYNAKÇA
6762 sayılı mülga Türk Ticaret Kanunu (09.07.1956 tarihli ve 9353 sayılı R.G.).
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu (23.07.2004 tarihli ve 25531 sayılı R.G.).
5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (04.03.2005 tarihli ve 25745 sayılı R.G.).
5393 sayılı Belediye Kanunu (13.07.2005 tarihli ve 25874 sayılı R.G.).
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (14.02.2011 tarihli ve 27846 sayılı R.G).
Akbay, Direnç, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Limited Ortaklık Genel Kurulunun Toplanma ve Karar Alma Esasları, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010,
Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsilcileri Hakkında Yönetmelik (28.11.2012 tarihli ve 28481 sayılı R.G.).
Bahtiyar, Mehmet, Ortaklıklar Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul 2017.
Yargıtay 11. H.D.’nin 20.04.2006 tarihli ve E.2006/4561, K.2006/4342 sayılı kararı.
Comments