Belediyelerce Yabancı Ülke Yerel Yönetimler İle Kardeş Şehir İlişkisi Kurulması

Küreselleşmenin doğal bir sonucu olarak bir yandan Avrupa Birliği, Dünya Bankası, uluslararası finans kuruluşları ile ilişkiler, diğer yandan kültür, turizm, çevre gibi uluslararası nitelik kazanmış konular ile uluslararası sermayenin yerel nitelikteki hizmetlere talip olması yerel yönetimlerin, özellikle belediyelerin yurt dışı ilişkilerinde önemli artışa yol açmıştır. Bu kapsamda ilişkiler kardeş şehir ilişkileri başta olmak üzere, uluslararası toplantı, konferans, kültür ve sanat faaliyetleri, fuar ve festivaller konularında olabilmektedir. 

Belediyelerimizin yurt dışı ilişkilerine dair hususlar ile Belediye Başkanları, Belediye Meclis ve Encümen üyeleri ile bağlı kuruluşların çeşitli kademelerindeki yetkili ve görevlilerin yurt dışına görevli veya davetli olarak gidişlerinde uygulanacak esaslar, çeşitli kanunlarda yer almıştır. Bu kanunların uygulanmasına açıklık getirmek amacıyla İçişleri Bakanlığı/Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nca pek çok sayıda genelge yayımlanmıştır.

Bu çalışmada, özellikle kardeş kent ilişkileri çeşitli yönleriyle ele alınıp, incelenecektir.

2. KONU İLE İLGİLİ YASAL HÜKÜMLER

2.1. Belediye Kanunu

Belediyelerimizin diğer ülkelerin belediyeleri veya kentleriyle kardeş şehir ilişkisi kurabilmesine ilişkin temel esaslar, 5393 sayılı Belediye Yasası'nda yer almıştır. Anılan Yasa’nın 74 üncü maddesi, “Belediye, belediye meclisinin kararına bağlı olarak görev alanıyla ilgili konularda faaliyet gösteren uluslararası teşekkül ve organizasyonlara, kurucu üye veya üye olabilir.

Belediye bu teşekkül, organizasyon ve yabancı mahallî idarelerle ortak faaliyet ve hizmet projeleri gerçekleştirebilir veya kardeş kent ilişkisi kurabilir. 

Birinci ve ikinci fıkra gereğince yapılacak faaliyetlerin, dış politikaya ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak yürütülmesi ve önceden Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izninin alınması zorunludur” hükmünü taşımaktadır. 

Ayrıca aynı Yasa'nın “Meclisin görev ve yetkileri”ni belirleyen 18 inci maddesinin (p) bendinde; “Yurt içindeki ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izniyle yurt dışındaki belediyeler ve mahallî idare birlikleriyle karşılıklı işbirliği yapılmasına; kardeş kent ilişkileri kurulmasına; ekonomik ve sosyal ilişkileri geliştirmek amacıyla kültür, sanat ve spor gibi alanlarda faaliyet ve projeler gerçekleştirilmesine; bu çerçevede arsa, bina ve benzeri tesisleri yapma, yaptırma, kiralama veya tahsis etmeye karar vermek.” belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.

2.2. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Genelgesi

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü’nün kardeş şehir ilişkilerini de düzenleyen 21.04.2021 tarihli ve 23258470/841354 sayılı genelgesi GENELGE (2021/6) aşağıya alınmıştır. 

“5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Yurtdışı ilişkiler” başlıklı 74 üncü maddesinde, “Belediye, belediye meclisinin kararına bağlı olarak görev alanıyla ilgili konularda faaliyet gösteren uluslararası teşekkül ve organizasyonlara, kurucu üye veya üye olabilir.

Belediye bu teşekkül, organizasyon ve yabancı mahallî idarelerle ortak faaliyet ve hizmet projeleri gerçekleştirebilir veya kardeş kent ilişkisi kurabilir.

Birinci ve ikinci fıkra gereğince yapılacak faaliyetlerin, dış politikaya ve uluslararası anlaşmalara uygun olarak yürütülmesi ve önceden Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izninin alınması zorunludur.” hükmüne ve “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde ise “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerekir.” hükmüne yer verilmiştir. 

Aynı Kanun’un “Belediyenin giderleri” başlıklı 60 ıncı maddesinde ise “Yurt içi ve yurt dışı kamu ve özel kesim ile sivil toplum örgütleriyle birlikte yapılan ortak hizmetler ve proje giderlerini” belediyelerin gider kalemleri arasında sayarak bu çerçevede harcama yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.

Bu kapsamda, belediyelerin yurt içinde veya yurt dışındaki şahıs, şirket, vakıf, dernek ve benzerleri ile yürütecekleri ortak faaliyet veya hizmet projeleri kapsamında yurt dışında düzenleyecekleri her türlü faaliyete ilişkin izin verme iş ve işlemleri Bakanlığımızca yürütülecektir.

Söz konusu iş ve işlemlerin Bakanlığımızca değerlendirilip sonuçlandırılması için makul süre göz önünde bulundurularak belediyelerin;

1. Yurt içinde veya yurt dışındaki şahıs, şirket, vakıf, dernek ve benzerleri ile yürütecekleri ortak faaliyet veya hizmet projelerine ilişkin imzalanmış protokol metinlerini,

2. Kanun’un 75 inci maddesinin birinci (c) bendinde belirtilen mahallin en büyük mülki idare amirinden alınan izin yazısını,

3. Yurt dışında yapılacak faaliyete ilişkin faaliyete katılacakların bilgilerinin de yer aldığı meclis kararını,

4. Yurt dışında yapılacak faaliyetin konusunu, süresini, taraflarını, hedefini, amacını, sağlayacağı muhtemel yararları ve maliyetini içerecek bilgi notunu,

Bakanlığımıza göndermeleri gerekmektedir.

Ayrıca, belediyelerin seçilmiş ve atanmış personeli ile diğer belediye personelinin yurt dışı görevlendirilmelerinde aşağıdaki esaslara uyulması gerekli görülmüştür.

1. Belediyelerin bütçelerinden kendi görev ve hizmet konuları dışında harcama yapılamayacağından, görev ve hizmetle ilişkisi olmayan konular için yurt dışı görevlendirme yapılmayacaktır.

2. Görevlendirmeler; azami tasarruf ilkelerine uygun olarak, asgari sayıda personel ve asgari süreler için yapılacaktır.

3. (Değişik : 9.3.2022 - 2022/5 Genelge) Görevlendirmeler için belediye meclisinden karar alınacaktır. Ancak meclisin olağan toplantı dönemlerine denk gelmeyen zorunlu görevlendirmeler, belediye başkanı tarafından yapılacak ve görevlendirmeye ilişkin olarak belediye başkanınca ilk toplantıda belediye meclisine bilgi verilecektir.

4. Toplantı, kongre, seminer, panel vb. organizasyonlar ile kardeş şehir ilişkileri nedeniyle yapılacak görevlendirmelerde, organizasyonu düzenleyen kuruluş (belediye, belediye birliği veya uluslararası kuruluş vb.) veya resmi makamlar tarafından yapılmış davet yazıları aranacaktır.

5. Yurtdışı görevlendirmeler ve temaslar hakkında belediye meclisine ilk toplantıda bilgi verilecektir.

6. Görevlendirilen personele 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre harcırah (yol + yevmiye) giderleri dışında herhangi bir ödeme yapılmayacaktır.

Bilgilerini ve konunun iliniz dahilindeki belediyelere duyurularak uygulamanın bu esaslara göre yürütülmesinin sağlanması hususunda gereğini önemle rica ederim.”

3. KONUNUN İNCELENMESİ

Belediye Kanunu’nun yukarıda yer verilen madde hükümlerine göre; belediyelerin, görev alanıyla ilgili konularda faaliyet gösteren uluslararası teşekkül ve organizasyonlara, belediye meclisi kararı ile kurucu üye veya üye olabilecekleri, yabancı ülke yerel yönetimleri ile ortak faaliyet ve hizmet projeleri gerçekleştirebilecekleri veya kardeş kent ilişkisi kurabilecekleri öngörülmektedir. 

Yine bu kapsamda, belediyelerin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü)’nın izniyle yurt dışındaki belediyeler ve mahallî idare birlikleriyle;

• Karşılıklı işbirliği yapması, 

• Ekonomik ve sosyal ilişkileri geliştirmek amacıyla kültür, sanat ve spor gibi alanlarda faaliyet ve projeler gerçekleştirmesi,

• Bu çerçevede gerekli tesis yapma, yaptırma ve diğer faaliyetlerde bulunması,

yetkisi belediye meclisine aittir.

Belediyeler arasında kardeşlik ilişkilerinin kurulması; belde halklarının birbirlerini tanımaları, kültür değişiminde ve etkileşiminde bulunmaları, bu sayede kardeşçe duygu ve fikirlerin yaygınlaşması bakımından Birleşmiş Milletler idealine de uygun düşmektedir.

Bu ilişkiler bağlamında belediyeler, görev alanıyla ilgili konularda faaliyet gösteren yabancı ülkelerin yerel yönetimleri ile, yasalarla verilen görev ve yetkilerin dışına çıkmamak ve ulusal çıkarlara ters düşmemek kaydıyla kardeş şehir ilişkisi kurabileceklerdir.

Kardeş şehir ilişkisi kurulması bir şehrimiz ile yabancı bir ülke şehri arasında dostluk, kardeşlik, yardımlaşma ve işbirliği çerçevesinde olabilmektedir. Böyle bir ilişki; bir yandan iki şehir, dolayısıyla iki ülke arasındaki dostluğun güçlenmesine katkıda bulunurken, bir yandan da ülkemizin çeşitli şehirlerinin altyapı, malzeme ve teknik gereksinmelerinin karşılanmasında önemli olanaklar yaratabilmektedir.

Kardeş şehir ilişkisinin kurulabilmesi için, önce kardeş şehir ilişkisi kurmak isteyen belediyenin “meclis kararı” alması gereklidir. Ayrıca, kardeş şehir ilişkisi kurulmasında şehirlerin birbirine benzer özelliklere sahip bulunmaları dikkate alındığından, belediyelerimizin bu amaçla meclis kararı almadan önce, kardeş şehir ilişkisi kurmak istediği kentin; 

-   Nüfusu, 

-   Ekonomik ve ticari yapısı, 

-   Coğrafi özellikleri, 

-   Üretim faaliyetleri, 

-   Kültürel ve turistik nitelikleri,

bakımından bu belediyede düzenlenen olağan faaliyetlere ilişkin genel bir değerlendirme yapmaları yararlı olacaktır. Yani burada, iki kent arasında bir uyum, benzerlik söz konusu olmalıdır.

Yukarıdaki hususları içeren belediye meclis kararının Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na (Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü) gönderilmesi gerekmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da bu yöndeki talebi ulusal çıkarlarımız ve dış politikamız açısından değerlendirilmek üzere Dışişleri Bakanlığı'na gönderir. Bu Bakanlığın da konuyu uygun görmesi durumunda, Çevre Bakanlığı'nın kardeş kent ilişkisi kurulabileceğine ilişkin uygun görüş yazısı, ilgili belediyeye iletilmek üzere valiliğine gönderilir.

Bu şekilde Çevre Bakanlığı'nın iznini alan belediye, kardeş şehir ilişkisi kurmak istediği belediye ile yazışmalar yapmak suretiyle durumu bir protokole bağlar. Böylece iki şehir arasında kardeş şehir ilişkisi kurulmuş olur.

Kardeş kent ilişkisi kurma süreci, aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Kardeş kent ilişkisi kurmada örnek alınabilecek meclis karar örneği ve işbirliği protokolü aşağıya alınmıştır.

Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Raporu Örneği:

T.C.

............ BELEDİYE BAŞKANLIĞI

BELEDİYE MECLİSİ

Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Raporu

Rapor No: .....

Tarih: ../../2024

............... MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

.......’ın ..... Şehri ile kardeş şehir ilişkisi kurulmasına ilişkin ....... Belediye Meclisinin ../../2024 gün ve ... sayılı kararı ile Komisyonumuza havale edilen dosya incelendi.

Komisyonumuzca yapılan incelemeler sonucunda; ........... Valiliğinden alınan yazıdan da anlaşılacağı üzere, Dışişleri Bakanlığı nezdinde gerçekleştirilen görüşmeler çerçevesinde ...... ile ......’ın şehri arasında kardeş şehir ilişkisi kurulmasının istendiği ifade edilmekte ve söz konusu anlaşmanın imzalanarak karşılıklı ziyaretlerle işbirliğini geliştirmenin uygun olacağı belirtilmektedir. ..... Belediyesi ile yapılan doğrudan temas sonunda elde edilen kardeş kent protokolünün imzalanması;

Ayrıca Türkiye ile ..... arasındaki ilişkilere katkı sağlayacağı inancıyla ..... ile ..... İli arasında kardeş şehir ilişkisi kurulması komisyonumuzca uygun görülmüştür.

      *

Belediye Meclis Karar Örneği

T.C.

............... BELEDİYE BAŞKANLIĞI

BELEDİYE MECLİSİ

Karar No: …...                                              Tarih : …/.../2024

KARAR

.......’ın ...... Şehri ile kardeş şehir ilişkisi kurulmasına ilişkin Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu’nun ../../2024 gün ve .... sayılı raporu ......... Belediye Meclisinin ../../2024 tarihli toplantısında okundu.

Konu üzerine yapılan görüşmelerden sonra;

...... Valiliğinden alınan yazıdan anlaşılacağı üzere, Dışişleri Bakanlığı nezdinde gerçekleştirilen görüşmeler çerçevesinde ...... ile ...... Şehri arasında kardeş şehir ilişkisi kurulmasının istendiği ifade edilmekte ve söz konusu anlaşmanın imzalanarak karşılıklı ziyaretlerle işbirliğini geliştirmenin uygun olacağı belirtilmektedir. ...... Belediyesi ile yapılan doğrudan temas sonunda elde edilen kardeş kent protokolünün imzalanması,

Ayrıca Türkiye ile ....... arasındaki ilişkilere büyük katkı sağlayacağı inancıyla ....... ile ..... İli arasında kardeş şehir ilişkisi kurulmasına ilişkin Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu raporu onaylanarak oy birliğiyle kabul edildi. 

      *

Kardeş Kent İlişkilerini Düzenleyen Örnek Bir İşbirliği Protokolü 

…... BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ (TÜRKİYE CUMHURİYETİ) VE

........ KENT YÖNETİMİ (........ CUMHURİYETİ)

ARASINDA İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ

......... Büyükşehir Belediyesi ve ....... Kent Yönetimi, anlaşmanın tarafları olarak Türkiye ve .......... Cumhuriyeti arasındaki ikili anlaşmalar ve ulusal yasaları çerçevesinde işbirliği ve kardeş kent ilişkisi kurmaya karar vermişlerdir.

Her iki kent liderleri ve vatandaşlarının derin kanaatiyle güçlü dostluk bağlarının oluşturulmasının yanısıra iki ulus arasında daha iyi bir ortak anlayış için çeşitli seviyelerde ortak hareket etme çerçevesinde Türkiye ve ....... ulusları arasında karşılıklı yarar esasına dayalı işbirliğine önderlik edecektir.

İşbu anlaşma, her iki şehrin liderleri ya da temsilcileri tarafından değerlendirilen ortak faaliyet programları ve anlaşmaları ile neticelenecek işbirliği metodları, sınırları ve içeriğinin tanımlanması ile ilişkilerin karşılıklı yarar esasına göre sürekli arttırılmasına dayanmaktadır.

Madde 1 - Her iki şehrin liderleri tarafından ekonomik faaliyetler alanında aşağıdaki unsurlar dikkate alınacaktır.

a)  Ticaret ve Sanayi Odaları’nın faaliyetlerine katılım ve değişim,

b)  ............ ile ........ Şehrinde üretim maddelerinin değişim,

c)  Her iki şehrin ticari şebekeleri arasında işbirliği, fuar ve sergilere katılım.

Madde 2 - Taraflar, kent yönetimi ve modernizasyon konusunda aşağıdaki maddelere özel önem verecektir.

a)  Kent sağlığı ve çevre,

b)  Trafik ve ulaşım,

c)  Enerji üretimi, dağıtımı ve sağlanması

ç)  Kent geliştirme, planlama ve modernizasyon,

d) Yukarıda belirtilen konularda en iyi şekilde işbirliği yapmak üzere benzer problemlerin çözümü için kullanılan yerel metotlardan haberdar olmak ve her iki tarafın birbirlerinden yararlanmalarına imkana sağlayacak şekilde doğrudan belediyeler arası personel değişimi,

Madde 3 - Eğitim, bilim, sağlık, sosyal güvenlik, kültür, spor gibi konularda taraflar müşterek işbirliğini geliştirmek için;

a)  Her iki şehrin kurumları arasında direkt bağlantı kurulmasının ve işbirliğinin teşvik edilmesi,

b) Yukarıda belirtilen alanlarda, karşılıklı olarak aktif tecrübe değişimi için uygun koşulların oluşturulması,

c) Eğitim, Kültür, Sağlık, Sosyal ve Araştırma Enstitülerinin uzmanlarının yanısıra ......... ile ....... arasında futbol takımlarının ve öğrencilerin değişiminin gerçekleştirilmesi,

Madde 4 - Turizmin geliştirilmesi için taraflar:

a)  Çeşitli turizm şirketleri arasında işbirliği,

b) .......’te ............... İli Kültür Günleri ve ............. İlinde de ...... Kültür Günleri organizasyonunun düzenli aralıklarla gerçekleştirilmesi,

Üzerinde görüş birliğine varılan son anlaşma süresiz olarak geçerli olacaktır.

Bu anlaşma imzalandığı tarihten itibaren yürürlüğe girecek ve sadece tarafların ortak kararı ile bozulacaktır.

Her iki tarafla anlama için yeni öneri ve maddeler önerilebilir, farklı protokoller düzenleyebilirler ki bu anlaşmanın bütünleyici bir parçası olacaktır.

Bu anlaşma, Türkçe ve ....... dillerinde, her iki metin de yasal olarak eşit statüye sahip olacak şekilde ........... tarihinde .........’da imzalanmıştır.

           .............                                                   .............

............... Belediyesi adına             ........... Büyükşehir Belediyesi adına

Örnek : Belediye Meclis Kararı

T.C

......... BELEDİYE BAŞKANLIĞI

BELEDİYE MECLİSİ

Karar No:..                                      Tarih: .../.../ 2024

-KARAR-

Yazı İşleri Müdürlüğünün .../.../2024 tarih ve ....... sayılı yazısı üzerine .......... Şehri ile kardeş kent ilişkisi kurulmasıyla ilgili yazısı okundu.

Konu üzerine yapılan görüşmelerden sonra;

Ülkemizin Avrupa Birliği üyeliği için adaylığının kesinleşmesinden sonra ülkemiz ile Avrupa Birliği arasındaki iş birliğinin geliştirilmesi, ülkemizin ve beldemizin yurtdışında tanıtılması, beldemizin daha çağdaş ve modern bir görünüm sağlamak amacına katkı sağlamaya yönelik olarak 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 74 üncü maddesi gereği Belediyemiz ile ....... Şehri arasındaki ekonomik, kültürel, altyapı, şehircilik konusunda işbirliğinin sağlanması, gelişen teknolojiden anında faydalanabilmemiz için kardeş kent ilişkisinin kurulmasına, ekteki protokolün imzalanarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın da onayıyla yürürlüğe girmesine oy birliğiyle karar verilmiştir. 

  *

4. DEĞERLENDİRME

Belediye Kanunu’nda yer alan hükümlere göre; belediyeler, görev alanıyla ilgili konularda faaliyet gösteren uluslararası teşekkül ve organizasyonlara, belediye meclisi kararı ile kardeş kent ilişkisi kurabilmektedir. 

Belediyeler arasında kardeşlik ilişkilerinin kurulması; belde halklarının birbirlerini tanımaları, kültür değişiminde ve etkileşiminde bulunmaları, bu sayede kardeşçe duygu ve fikirler edinmeleri yönlerinden Birleşmiş Milletler idealine de uygun düştüğü için, bu kuruluş tarafından da desteklenmektedir.

Bu ilişkiler bağlamında belediyeler, görev alanıyla ilgili konularda faaliyet gösteren yabancı ülkelerin yerel yönetimleri ile, mevzuatla verilen görev ve yetkilerin dışına çıkmamak ve ulusal çıkarlara ters düşmemek kaydıyla kardeş şehir ilişkisi kurabilmektedirler.

Kardeş şehir ilişkisi kurulması beldelerimiz (şehirlerimiz) ile yabancı ülke şehirleri arasında dostluk, kardeşlik, yardımlaşma ve işbirliği çerçevesinde olabilmektedir. Böyle bir ilişki; bir yandan iki şehir, dolayısıyla iki ülke arasındaki dostluğun güçlenmesine, bir yandan da ülkemizin tanıtımına katkıda bulunmaktadır.

Mustafa DÖNMEZ

İçişleri Bakanlığı 

(E) Mahalli İd. Gn. Md. Şube Md.