Belediyelere Hayvan Bakımevi Desteği

Günümüzde sokak hayvanları, modern yaşam anlayışı içinde önemli bir sorun haline gelmiş olup hayvan barınaklarının mevcut koşulları ve işleyişi konusunda kanun yapıcılara, belediyelere, gönüllü hayvanseverlere ve veteriner hekimlere büyük görev ve sorumluluk düşmektedir. Bu çalışmamızda belediyelerin Hayvan Bakımevi yapımında ve işletilmesinde nasıl ve kimlerden destek alabileceği konusunu ele alacağız.

1. Bakımevi için gerçek ve özel tüzel kişilerce belediyelere bağış desteği

5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununda “ Hayvan bakımevi: Bakanlıktan izin alınmak suretiyle kurulan, hayvanların sahiplendirilinceye kadar barındırıldığı ve rehabilite edildiği bir tesisi (m.3/k Yönetmelikte m.4/l) şeklinde tanımlanmıştır.”

5199 sayılı Kanunun “Mali destek” başlıklı 19. Maddesinde “hayvan bakımevleri, hastaneler ve ameliyathaneler kurmak, bunlara ilişkin ilaç, alet ve ekipmanları temin etmek ile bakımevlerinde bakım, rehabilitasyon ve sahiplendirme gibi  faaliyetlerde kullanılmak üzere, gerçek ve tüzel kişilerce ayni veya nakdî bağış  yerel yönetimlere yapılabilir.” Denilmektedir.

-Kişi  yaptığı bağışlamadan vazgeçebilir mi?

“Bağışlama önerisinin geri alınması” başlıklı TBK m. 293’te yer alan, “Bir kimse başkasına bağışlamayı önerdiği bir malı, başka mallarından fiilen ayırmış olsa bile, bağışlananın kabulüne kadar, bağışlama önerisini geri alabilir.” hükmü gereğince genel hükümlerden farklı olarak bağışlama önerisinde bulunan bir kimse bağışlanan önerisini kabul edinceye kadar önerisini geri alabilir.Bu durumda şartlı bağış sözkonusu olduğundan belediye meclis karar almadan önce kişi bağışlamayı geri alabilir.

-Hayvan bakımevi yapılmak üzere bağışlanan arsa da şart yerine getirilmezse bağışlayan kişi ne yapabilir?

TBK m. 295/b.3’e göre yüklemenin haklı bir sebep olmaksızın bağışlanan tarafından yerine getirilmemesi durumunda bağışlayan bağışlamayı geri alabilecektir. Bağışlayan kişi sadece geri almak için  dava hakkı  vardır ayrıca belediyeden bir tazminat talep etme hakkı bulunmamaktadır.

Bağışlayan Kanunda düzenlenmiş olan geri alma sebeplerinden birini öğrendiği andan itibaren bir yıl içinde geri alma hakkını kullanmalıdır.

Örneğin 2 yıl içinde faaliyete başlama şartı konulmuş veya özel sektöre devretmemek şartıyla bağışlanmasına rağmen belediyenin bunu devretmesi gibi durumlarda Şartın yerine getirilmemesi nedeniyle bağışlayanın geri alma hakkını kullanabilmesi için bağışlayanın öncelikle belediyeye şartı yerine getirilmesi için makul bir süre verilmesi  ve verilen sürenin sonunda yüklemenin yerine getirilmediği ve böylece yerine getirilmeyeceğinin kesin olarak anlaşıldığı tarihten itibaren bir yıllık hak düşürücü süre içerisinde bağışlayanın geri alma hakkını kullanması  daha uygun olacaktır. 

Belediye taşınmazı geri vermezse bağışlayan kişi taşınmazın kendisine iadesini TMK m. 716 kapsamında tescile zorlama davası  ile isteyebilir.

5018 sayılı Kanunun 40. Maddesinin 5. Fıkrası hükmü “Bağış ve yardımlar, kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiği takdirde, bütçeye gider kaydıyla ilgilisine geri verilir. Şartlı bağış ve yardımın zamanında kullanılmaması nedeniyle doğacak zararlar ile amaç dışı kullanım nedeniyle yapılan harcamalar sorumluluğu tespit edilenlere ödettirilir.” şeklinde emredici hüküm nedeniyle belediye görevlilerinin sorumluluğu doğacağı dikkate alınmalıdır.

-Belediye adına Şartlı Bağışları kabule yetkili organ hangisidir?

5393 sayılı Kanununun 17.maddesine göre belediye meclisi, belediyenin seçilmiş üyelerden oluşan karar organıdır. Belediye meclisinin görev ve yetkilerini düzenleyen 18. Maddesinde belediye meclisinin görev ve yetkilerinden biri de belediyeye yapılan koşullu bağışları kabul etmektir. Koşula bağlı bağışlamanın 5393 sayılı Kanunun 18. maddesinin (g) bendine uyarınca belediyenin karar organı olan (m. 17) belediye meclisi tarafından kabul edildiğine dair meclis kararı alınarak kararın uygulanmasını sağlamak üzere belediyenin yürütme organı olan belediye başkanına havale edilir. Görevleri arasında yetkili organların kararını almak koşuluyla sözleşme yapmak (m. 38/g) ve meclis kararlarını uygulamak (m. 38/h) olan belediye başkanı alınan karar uyarınca yürütme organı olarak işlem tesis eder. 

B-Tarım ve Orman Bakanlığının belediyelere bakımevi için desteği

5199 sayılı Kanunun “Mali destek” başlıklı 19. Maddesinde “hayvan bakımevleri, hastaneler ve ameliyathaneler kurmak, bunlara ilişkin ilaç, alet ve ekipmanları temin etmek ile bakımevlerinde bakım, rehabilitasyon ve sahiplendirme gibi faaliyetleri yürütmek için, başta yerel yönetimlere… Bakanlıkça uygun görülen miktarlarda mali destek sağlanır. Bu amaçla Bakanlık bütçesine gerekli ödenek konulur.” 

Hayvanların Korunması Hakkında Uygulama yönetmeliğine göre “Bakanlık bütçesine konan ödenekten yerel yönetimler ve mahalli idare birlikleri yararlanır.Mali destek, Bakanlık Makamı onayıyla verilir.(m.39)

Bakanlık aşağıdaki faaliyetler için belediyelere maddi destek sağlamaktadır;

a) Hayvan bakımevleri, hastaneler ve ameliyathaneler kurulması, kurulmuş ve kurulacak olan hayvan bakımevlerinde kullanılacak alet ve ekipmanlar.

b) Hayvan bakımevinin dezenfeksiyonunda kullanılacak olan her türlü alet ve ekipmanlar.

c) Hayvan bakımevine getirilen hayvanların tıbbî müdahaleleri için gerekli olan ilaçlar ve malzemeler.

ç) Hayvan bakımevlerine getirilecek olan hayvanların yakalanması sırasında kullanılacak olan malzemeler..(m.40)

 Hayvan bakımevleri ve hastanelerle ilgili alet, ekipman, ilaç ve malzemelere dair mali destek talebinde bulunacak yerel yönetimler veya mahalli idare birlikleri mal alımına dair ihale sözleşmesi ile birlikte İl Şube Müdürlüğüne müracaat eder.Müracaat dosyası incelenmek üzere Bölge Müdürlüğüne gönderilir.Tüm evraklar uygun bulunması halinde, değerlendirilmek üzere Genel Müdürlüğe gönderilir. ve uygun bulunması halinde, Bakanlıkça bütçe imkanları göz önünde bulundurularak mal alımına dair ihale sözleşme bedelinin Bakanlıkça belirlenen oran kadarı yerel yönetime veya mahalli idare birliğine tahsis edilir.

Eğer belediye hayvan bakımevi yapımı ile ilgili mali destek talebinde bulunacaksa aşağıda belirtilen belgeler ile birlikte İl Şube Müdürlüğüne müracaat edilir:

a) Hayvan bakımevi yapımı ile ilgili yerel yönetimin veya mahalli idare birliğinin yetkili birimince alınacak karar.

b) Hayvan bakımevi yapımı ile ilgili İl Hayvanları Koruma Kurulu Kararı.

c) Hayvan bakımevi yapılacak arazinin tapusu ya da ilgili yerel yönetime veya mahalli idare birliğine tahsisini gösteren belge.

ç)  Taahhütname.

d) Hayvan bakımevi yapımı ile ilgili ihale sözleşmesi.

e)  hayvan bakımevi projesi.

İl Şube Müdürlüğünce, hayvan bakımevi yapılması planlanan arazi  yerinde inceleme yapılarak uygun bulunması halinde yer seçimi uygunluk belgesi düzenlenir ve incelenmek üzere Bölge Müdürlüğüne gönderilir.

Bölge Müdürlüğünce incelenen tüm evraklar uygun bulunması halinde, değerlendirilmek üzere Genel Müdürlüğe gönderilir.

Genel Müdürlükçe değerlendirilen talebin uygun bulunması halinde, Bakanlıkça hayvan bakımevi yapımına ilişkin bütçe imkanları göz önünde bulundurularak ihale sözleşme bedelinin Bakanlıkça belirlenen oran kadarı yerel yönetimce verilecek taahhütname ile yerel yönetim veya mahalli idare birliği ve Bakanlık arasında yapılacak protokol çerçevesinde yerel yönetime veya mahalli idare birliğine tahsis edilir.

Yerel yönetimin veya mahalli idare birliğinin, nakdi yardımı amacına uygun olarak kullanmadığı ve ihale sözleşmesinde belirtilen süre içerisinde hayvan bakımevi inşaatını tamamlamadığı durumlarda protokol feshedilerek mali destek, yerel yönetimin veya mahalli idare birliğinin hesabına aktarıldığı tarihten itibaren hesaplanacak yasal faiziyle birlikte genel hükümler çerçevesinde yerel yönetimden veya mahalli idare birliğinden tahsil edilir.

-Sahipsiz hayvanların kısırlaştırılması ve işaretlenmesi için verilecek destek

Yerel yönetimlerce veya mahalli idare birliklerince kısırlaştırılan, mikroçip ve kulak küpesi takılan, Bakanlık veri tabanına hayvanların kulak küpeleri okunacak şekilde fotoğraflarıyla birlikte kaydedilen sahipsiz köpekler için Bakanlık bütçe imkanları dahilinde mali destek sağlanır.

2.  Belediyenin Bütçede ayırdığı kaynağının tamamını kullanması halinde Hazine ve Maliye Bakanlığının desteği

5199 sayılı yasada“Belediyeler 31/12/2028 tarihine kadar hayvan bakımevleri kurmak, rehabilitasyon işlemlerini gerçekleştirmek ve sahipsiz hayvanlara sahiplendirilinceye kadar bakmak için kesinleşmiş en son bütçe gelirlerinin binde beşi oranında kaynak ayırır. Bu oran büyükşehir belediyelerinde binde üç olarak uygulanır. Bu fıkra uyarınca ayrılan ödenekler başka bir amaç için kullanılamaz.  (Geçici Madde 4)  düzenlemesi yer almaktadır.

Devamında Belediyelerce bütçeye konulan ödeneğin üzerinde yapılan harcamaların yüzde 40’ı, tevsik edilmesi kaydıyla ilgili belediyeye Hazine ve Maliye Bakanlığınca aktarılır. Ancak, aktarılacak tutar hiçbir şekilde ikinci fıkrada belirlenen oranların yüzde 40’ını geçemez.” İfadesine yer verilmiştir.

Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği (SIRA NO: 93) ile 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanununun geçici 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlenmiştir.

Harcamaların mali tablolarda gösterilmesi

MADDE 4- (1) Belediye, Kanun kapsamında ayırması gereken ve kullanılan kaynağa ait ödeneğini ve harcamalarını “05.9.9.10-5199 sayılı Kanun Kapsamında Sokak Hayvanlarının Rehabilitasyonuna İlişkin Hizmetler” fonksiyonel kodunda takip eder.

(2) Gerçekleşen harcamaların muhasebe işlemleri, 27/5/2016 tarihli ve 29724 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre yerine getirilir.

(3) Belediyelerin, Kanunun geçici 4 üncü maddesi kapsamında yürütmekte oldukları hizmetlere ilişkin birlik kurması ya da kurulmuş olan birliğe üye olması durumunda bu birliğe aktarılacak katılma payları, üyelik aidatları ya da birlik giderine katılmak için yapılan katkı harcamaları “05.9.9.10-5199 sayılı Kanun Kapsamında Sokak Hayvanlarının Rehabilitasyonuna İlişkin Hizmetler” fonksiyonel kodda takip edilir. Bu fıkra kapsamında yapılan harcama tutarının tamamı bu Tebliğe göre hesaplamaya dahil edilir.

Harcamaların tevsik edilmesi

MADDE 5- (1) Belediye, Kanun kapsamında yaptığı harcamaları bu EK-1’de yer alan harcama tablosu ile tevsik eder.

Hesaplama ve talep

MADDE 6- (1) Belediye, yılı bütçelerinde hayvan bakımevleri kurmak, rehabilitasyon işlemlerini gerçekleştirmek ve sahipsiz hayvanlara sahiplendirilinceye kadar bakmak için harcamanın yapıldığı yıl içerisinde kesinleşmiş olan en son bütçe gelirinin binde beşi oranında kaynak ayırır. Bu oran büyükşehir belediyelerinde binde üç olarak uygulanır. Bu fıkra uyarınca ayrılan ödenekler başka bir amaç için kullanılamaz.

(2) Kanun kapsamında ayrılması gereken kaynağın üzerinde harcama yapan Belediye, fazla harcanan tutarın yüzde kırkını Bakanlıktan (Muhasebat Genel Müdürlüğü) EK-2’de yer alan hesaplama tablosu ile talep eder. Ancak,  talep edilebilecek tutar hiçbir şekilde birinci fıkrada belirtilen oranların yüzde kırkını geçemez.

Talep ve ödeme zamanı

MADDE 7- (1) Belediye, bir takvim yılı içerisinde Kanun kapsamında yapmış olduğu harcamalardan talep edeceği tutarı takip eden yılın Mart ayı sonuna kadar Bakanlıktan resmî yazı ile talep eder.

(2) Talep yazısına EK-1 ve EK-2’de yer alan tablolar eklenir.

(3) Bakanlık talep edilen tutarları Haziran ayı sonuna kadar ilgili hesaplara aktarır.

(4) Taleplerin elektronik ortamda alınması ve hesaplanması konusunda Bakanlık yetkilidir.

Geçiş hükmü

GEÇİCİ MADDE 1- (1) 2024 yılında bu Tebliğ kapsamında yapılan harcamalardan “05.9.9.10-5199 sayılı Kanun Kapsamında Sokak Hayvanlarının Rehabilitasyonuna İlişkin Hizmetler” fonksiyonel kodunda takip edilmemiş olanlar, ilgili fonksiyonel kodu belirtilmek suretiyle EK-1’de yer alan tabloya dahil edilir.

Büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu yirmi beş bini aşan belediyeler bakımından, geçici 4 üncü maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kaynağı ayırmayan belediye başkanı ve meclis üyeleri ile ayrılan kaynağı hayvan bakımevi kurmak, sahipsiz hayvanları toplamak, rehabilite etmek veya sahiplendirilinceye kadar bakmak için sarf etmeyen ya da bu kaynağı başka amaçlar için sarf eden belediye başkanı ve belediye yetkililerine altı aydan iki yıla kadar hapis cezası verilir.(Ek madde-1)  Büyükşehir belediyelerinde ilçe belediyesinin bütçesi ayrıca büyükşehir belediye meclisinde görüşülürken bu kaynak bütçeye konulmamışsa resen bu kaynağın ilçe belediyesi bütçesine konulması gerekir aksi halde ilçe belediye meclis üyeleriyle birlikte büyükşehir belediye meclis üyeleri de yargılanabilir. Ayrıca kaynağın takibinin kolaylaştırılması amacıyla otopark hesabı gibi sahipsiz hayvanlarla ilgili ayrı bir hesap açılması yararlı olacaktır.

Uygulama yönetmeliğinin 7/p maddesine göre “ p) Hayvan bakımevinin ve doğal yaşam alanlarının kapasitelerinin ildeki sahipsiz köpek sayısına kıyasla yeterli olduğuna il hayvanları koruma kurulunca karar verilinceye kadar 5199 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinin ikinci fıkrası kapsamında ayırmak zorunda oldukları mali kaynağın asgari %50’sini hayvan bakımevi ile doğal yaşam alanı yapımına veya mevcutlarının kapasitesini arttırmaya harcamak.” Mecburiyeti bulunmaktadır.

3. Belediye ve İl özel idaresi desteği 

Uygulama yönetmeliğinin 7/2 maddesine göre “ Nufüsü 25 binden az olduğu için Hayvan bakımevi kurma zorunluluğu olmayan belediyeler ile il özel idareleri, sorumluluk alanındaki bu hayvanları yerel yönetimlere ait en yakın hayvan bakımevine götürür. Hayvan bakımevi kurma zorunluluğu olmayan belediyeler ile il özel idareleri, hayvan bakımevi bulunan belediyelere, yapılacak protokollere istinaden ayni veya nakdi destekte bulunabilir.”

5216 sayılı yasanın 27. Maddesinde yer alan“Büyükşehir belediyesi, ilçe belediyeleri ile ortak projeler geliştirebilir ve yatırım yapabilir. Büyükşehir belediyesi, kesinleşmiş en son yıl bütçe gelirinin % 10’unu aşmamak ve bütçede ödeneği ayrılmış olmak şartıyla, ilgili belediyenin yatırım programında yer alan projelerin finansmanı için büyükşehir belediye başkanının teklifi ve meclisin kararıyla ilçe belediyelerine malî ve aynî yardım yapabilir.” Düzenlemesi bu amaçla kullanılabilir.

Ayrıca 09.10.2005 tarih ve 25961 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İl Özel İdaresi Ve Belediye Hizmetlerine Gönüllü Katılım Yönetmeliği ”nin

Çalışma alanları başlıklı 5.maddesinde e) Başıboş ve sahipsiz hayvanlara yönelik hizmetleri,yapmak üzere gönüllü çalıştırabilir.

Av.Dr.M.Lamih ÇELİK