Elektrikli Araç Şarj İstasyonları İle Enerji Sistemlerine İlişkin Yangın Güvenliği

Yangınlar insan hayatını ve can güvenliğini tehdit eden en önemli olgulardan biridir. Yangınları tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir; ancak alınacak önlemlerle meydana gelebilecek can ve mal kayıplarını en aza indirmek mümkün olabilmektedir. Teknolojik ilerlemeler ve endüstriyel alanında gelişmelere paralel olarak ortaya çıkan yangın olaylarında artış gözlenmektedir. Bu açıdan yangın güvenliği; ölüm, yaralanma ya da maddi hasara neden olan bir yangının çıkma olasılığını azaltmaya yönelik önlemler bütünüdür. Bu önlemler, canlıların yangın yerinden kolaylıkla uzaklaşmaları ve olaydan olabildiğince az zararla kurtulabilmelerini sağlamayı da amaç edinir. Yangın güvenliği önlemleri inşaat sürecinde ele alınabildiği gibi, var olan bir yapıya daha sonra da uygulanabilmektedir. 

Ancak çatı üstü ve yer üstü kurulan güneş ve rüzgâr enerji santralleri, elektrikli araç şarj istasyonları ve diğer enerji üretim tesislerinin kurulumunda itfaiye raporu düzenlenip düzenlenmeyeceği konusunda tereddütler yaşanmakta ve yangın raporu düzenleme sorumluluğunun kapsamı net olarak bilinmemektedir. 

2. Elektrikli Araç Şarj İstasyonları ile Enerji Sistemlerine İlişkin Yangın Güvenliği

İnsanların temel gereksinmelerinden biri olan güvenlik gereksinmesi, yangın güvenliğini de kapsamaktadır. Yangınlar insan hayatını ve can güvenliğini tehdit eden en önemli olgulardan biridir. Yangın güvenliği, yangın tehlikesini azaltmayı, yangın anında insanların can güvenliğini sağlamayı ve mülk kayıplarını en aza indirmeyi amaçlar.

Bir yangınla mücadelenin en kolay yolu, öncelikle yangının çıkmamasıdır. Yapı kullanma şekline bağlı olarak, yapının mimari tasarımı, bina strüktürünün tayin edilmesi, yapı malzeme ve elemanlarının seçimi, pasif yangın güvenliği önlemlerinin esasını oluşturur. Yapıya giren bileşen ve malzemelerin yangına direnç göstermeleri, üstelik yangının büyüyüp gelişmesini önleyici nitelikte olmaları gerekir. Proje yapılırken, genel konuların yanında, yangın çıkmasını önleyici tedbirler ile yangın söndürme kolaylığı faktörleri de göz önüne alınmalıdır. Pasif yangın önleme metotları aynı zamanda yangın söndürme metotlarını da takviye edecek şekilde olmalıdır.

Türkiye’de ülke genelinde geçerli olan, kamu ve özel kurum ve kuruluşlar ile gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmelerin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı aşamalarında, herhangi bir şekilde çıkan yangının, can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlayacak yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirler ile organizasyon, eğitim ve denetimi sağlamak için, deprem sonrası yangın güvenliğini de kapsayan, Sivil Savunma Genel Müdürlüğünün koordinatörlüğünde ve yürütücülüğümde hazırlanan, çok sayıda sivil toplum kuruluşunun görüşü alınan "Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik", İçişleri Bakanlığı'nın 29/5/2002 tarihli ve 1313 sayılı yazısı üzerine, 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu'nun ek 9 uncu maddesine göre, Bakanlar Kurulu'nca 12/6/2002 tarihinde kararı ile Resmi Gazetenin 26.07.2002 tarih ve 24827 sayısında yayımlanmıştır. Yönetmelik; Türkiye genelinde her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınacak yangın önleme ve söndürme tedbirlerini, yangının ısı, duman, zehirleyici gaz, boğucu gaz ve panik nedeni ile oluşan can güvenliğine yönelik tehlikeleri en aza indirmek için gerekli olan tasarım, yapım, kullanım, bakım ve işletim esaslarını kapsamaktadır.

Yönetmelik, binaların yangınlara karşı korunması için yangın öncesinde ve esnasında alınacak tedbirleri, can ve mal kaybının en aza indirilmesi konusunda yapılacak iş ve işlemler ile görevlileri belirlemektedir. Yönetmelik, binalara ilişkin genel hükümler, imar planları, kaçış yolu özellikleri, kaçış yollarının aydınlatılması, çıkış işaretlemesi, yangın merdivenleri özellikleri, sulu yangın söndürme sistemleri, yangın dolapları, minimum su kapasitesi ve basıncı, yangın söndürme cihazları, yangın ihbar ve alarm sistemlerini kapsamaktadır. Özellikle yüksek yapılar ve topluma açık yapılar için özel hususlar getirmektedir.

Öte yandan, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (a) bendi “Yetkili idare: Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışı ile kanunlarda münhasıran il özel idaresine yetki verilen hususlarda il özel idaresini, büyükşehir belediyesi sınırları içinde büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu konularda büyükşehir belediyesini, bunların dışında kalan hususlarda büyükşehir ilçe belediyesini, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediyeyi, organize sanayi bölgesi sınırları içinde organize sanayi bölgesi tüzel kişiliğini, endüstri bölgesi sınırları içinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını ve teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketi ile bölgede yer alan AR-GE ve tasarım faaliyetinde bulunan firmalar için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı il müdürlüklerini,” ve (t) bendi “İş yeri: Ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin ya da girişimin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan, kara ya da su üzerindeki açık veya kapalı alanda bulunan sabit ya da mobil yerleri,” hükmünü, 5 inci maddesi “İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri aşağıda belirtilen şartları taşımak zorundadır: 

… h) Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri; patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı maddelerin üretildiği, satıldığı ve depolandığı işyerleri; otuz kişiden fazla çalışanın bulunduğu her türlü işyerleri, ana giriş kapıları dışında cadde ve sokağa doğrudan bağlantısı olmayan ve birden fazla işyerinin bir arada bulunduğu iş hanı, çarşı ve benzeri işyerlerinde yangına karşı gerekli önlemlerinin alındığını gösteren itfaiye raporunun alınması, diğer işyerlerinde ise yangına karşı gerekli tedbirlerin alınmış olması, 

…

Birden fazla işyerinin bir arada bulunduğu iş hanı, çarşı ve benzeri işyerlerinde yangına karşı gerekli önlemlerin alındığını gösteren itfaiye raporu bu binaların yönetimi tarafından alınır ve yapıda değişiklik olmadığı sürece buralardaki işyerleri için ayrıca münferit itfaiye raporu aranmaz. Yangın tedbirlerini etkileyecek şekilde yapıda değişiklik yapılması durumunda yalnızca yapısında değişiklik yapılan işyerinin sahibinden münferit itfaiye raporu istenir.” hükmünü, 6 ncı maddesinin birinci fıkrası “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır.” ve üçüncü fıkrası “İşyeri açmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, işyerlerini bu Yönetmeliğe uygun olarak tanzim ettikten sonra Örnek 1 ve 2’de yer alan durumlarına uygun formu doldurarak yetkili idareye başvurur.” hükmünü 22 nci maddesi “Birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler için aşağıdaki belgeler istenir: 

a) Yer seçimi ve tesis kurma için gerekli belgeler; … 

b) Ruhsat için gerekli belgeler; … 

3) Yangın ve patlamalar için gerekli önlemlerin alındığına dair itfaiye raporu, …” hükmünü, 

23 üncü maddesi “… Yetkili idareler, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler için yapılacak beyan ve incelemelerde; insan sağlığına zarar verilmemesi, çevre kirliliğine yol açılmaması, yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemeleri esas alır. 

…İkinci sınıf gayrisıhhî müesseselerden yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerle çalışılan işlerle oksijen LPG dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri, perakende satış yerleri, akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı, sıvılaştırılmış doğal gaz ve sıkıştırılmış doğalgaz istasyonları, atık işleme sanayi tesisleri ve benzeri yerlere müsaade verilmezden evvel civarında ikamet edenlerin sıhhat ve istirahatleri üzerine gerek tesisatları ve gerekse vaziyetleri itibarıyla bir zarar vermeyeceğine kanaat oluşturulması için yetkili idarelerce inceleme yapılması zorunludur. Bu müesseselerin etrafında yetkili idareler tarafından belirlenecek mesafede sağlık koruma bandı bırakılması mecburidir. Söz konusu yerlerin üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese olarak açılması durumunda sıhhî nezarete tabi tutulması yeterlidir.” hükmünü amirdir.

Yine aynı Yönetmeliğin eki (EK-2)’de yer alan “Gayrisıhhî Müesseseler Listesi” kısmının “A) Birinci Sınıf Gayrisıhhî Müesseseler” bölümünün “1- Enerji Sanayii” başlıklı alt bölümünün 1.3 alt maddesi “Toplam ısıl gücü 10 megavat (MW) ve üzeri kapasitede olan fotovoltaik güneş enerjisine dayalı elektrik santralleri,” hükmünü, 

“B) İkinci Sınıf Gayrisıhhî Müesseseler” bölümünün “1- Enerji Sanayii” başlıklı alt bölümünün 1.4 alt maddesi “Rüzgar enerji santralleri,” ve 1.7 alt maddesi “Toplam ısıl gücü 1-10 megavat (MW) arası kapasitede olan fotovoltaik güneş enerjisine dayalı elektrik santralleri,” hükmünü, 

“C) Üçüncü Sınıf Gayrisıhhî Müesseseler” bölümünün “1- Enerji Sanayii” başlıklı alt bölümünün 1.2 alt maddesi “Elektrik enerjisi ile çalışan araçların elektrik ihtiyacını temin edebilmeleri için yetkili idarece uygun görülecek ve imar planında “elektrikli araç şarj istasyonu alanı” olarak ayrılmış parsellerde kurulacak müstakil elektrikli araç şarj istasyonları ile diğer iş yerlerinde ve toplu yapılarda kurularak faaliyette bulunacak elektrikli araç şarj istasyonları,” ve 1.3 alt maddesi “Toplam ısıl gücü 1 megavat (MW) altı kapasitede olan fotovoltaik güneş enerjisine dayalı elektrik santralleri,” hükmünü içermektedir. 

Ayrıca, "Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin 7 nci maddesinin on ikinci fıkrasında yer alan Orman alanları içinde veya bitişiğinde yapılacak rafinerilerde, fosil yakıt kaynaklı elektrik üretim tesislerinde, kurulu gücü 500 MW ve üzeri olan enerji üretim tesislerinde ve toplam kapalı kullanım alanı 2000 m2’den büyük fabrikalar gibi endüstriyel tesislerde ve bunların depolama tesislerinde/sahalarında bu Yönetmelikte belirtilen ilave tedbirler alınır." hükmü kapsamında kalan yapılarda; Yönetmeliğin 21 inci maddesinin beşinci ve altıncı fıkraları, 22 nci maddesinin beşinci fıkrası, 27 nci maddesinin dördüncü fıkrası, 28 inci maddesinin dördüncü fıkrası, 92 nci maddesinin yedinci fıkrası, 95 inci maddesinin yedinci fıkrası ve 98 inci maddesinin yedinci fıkrasından ilgili olanlar ve de mevcut yapılar yönünden 138 inci maddesinin beşinci fıkrası ve Geçici 3 üncü maddesi kapsamında ilave tedbir alınması, Kurulu gücü 500 MW altında olan enerji üretim tesisleri gibi kapsam dahilinde olmayan yapılarda ise yukarıda bahsi geçen hükümlerde yer alan tedbirlerin aranma zorunluluğunun bulunmadığı, ancak Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin ilgili diğer hükümlerinde belirtilen şartların sağlanması gerektiği bilinmektedir. 

3. Sonuç

Birinci sınıf gayrisıhhî müesseselerin ruhsatlandırılması aşamasında yangın ve patlamalar için gerekli önlemlerin alındığına dair itfaiye raporunun alınması zorunludur. İkinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhi müesseselerden patlayıcı, parlayıcı, yanıcı, yakıcı ve benzeri tehlikeli maddelerin üretildiği, satıldığı, doldurulduğu veya depolandığı ya da faaliyet konusu bu maddelerin işlenmesine dayalı olan yerlerde ya da bu müesseselerin otuz kişiden fazla çalışanı olması halinde itfaiye raporu alınması da yine zorunludur. Müstakil elektrikli araç şarj istasyonları ile diğer iş yerlerinde ve toplu yapılarda kurularak faaliyette bulunacak elektrikli araç şarj istasyonlarına ilişkin, bu yerlerin otuz kişiden fazla çalışanı bulunmaması halinde Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik kapsamında yangına karşı gerekli tedbirlerin alınmış olmasının yeterli olduğu değerlendirilmektedir.

Yazar: Salih ÇALAL