Murat Akdağ
Enerjinin pahalı bir madde olması ülkelerin ve bireylerin ekonomisini olumsuz etkilemektedir. Bir çok alanda kullanılan enerji tüketimi, ülkelerin ekonomik durumunu da etkilemektedir. 1973 yılında yaşanan enerji krizi ülkelerin enerji tüketiminde tasarrufun ve enerji korunumunu ön plana çıkarmıştır. Maliyeti yüksek olan enerjiye ihtiyacın her geçen gün artması, enerjinin daha tasarruflu kullanmasına yönelik ülkeler büyük bir çaba göstermektedirler. Ülkelerin sürekli olarak gelişme arzusu içinde olmasına bağlı hızla sanayileşmenin artması, savaşlar sebebiyle yapılan düzensiz göçler, artan nüfus ile birlikte barınmak için yapılan yapılara olan ihtiyacın artması enerjiye olan talebide arttırmaktadır. Binalarda enerji tüketimi dünyada ve ülkemizde tüketilen enerjinin %35-40’na karşılık gelmektedir. Tüketilen enerjinin büyük bir kısmı ısıtma enerjisidir. Bu sebeple binalarda Enerji Verimliliği oldukça önemlidir. Enerjinin tüketim maliyetinin yüksek olması konut sektöründe de enerji verimliliği açısından bir takım önlemler almaya teşvik etmiştir. Enerji tüketimini minimize edecek tedbirler araştırılarak, binaların kullanımından ve ömrünü tamamlanmasına kadarki sürecin tamamında enerji verimliliğin sağlanacağı binalar projelendirilerek yapılmalıdır. Enerji tüketimi fazla olan sektörlerin başında gelen binalar, enerji tasarrufunun artırılmasında ve iklim değişikliğine yönelik yapılan araştırmalarda ilgi çeken sektör olarak görülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti iklim değişikliği ulusal eylem planında “2000 yılından önce yapılmış olan yapıların enerji harcamalarının standart bir inşaatın harcadığı enerjiden yaklaşık iki katı kadar daha fazla enerji harcadığı belirtilmektedir (Ulusal Eylem Planı, 2011). Türkiye’nin de taraf olduğu ve hedef olarak karbon salınım oranlarını düşürmek olan Kyoto Protokolünde belirlenen hedefe ulaşmak için birçok ülke binalarda enerji tasarrufunun arttırılmasına yönelik yönetmelikler çıkartarak, standartlar getirmek gibi bazı tedbirler almışlardır. Fakat bu tedbirlerin ve getirilen kanunların bir çoğu yeni yapılacak yapılar için geçerli olduğu belirlenmiştir. Enerji verimliliği kanunu dahilinde 2008 senesinde Binalarda Enerji Performansı (BEP) Yönetmeliği çıkarılarak yapılara Enerji Kimlik Belgesi (EKB) alma zorunluluğu getirilmiştir. Ülkemizde 2011 yılı öncesi yapı ruhsatı alan yapıların A ile G sınıfı arasında herhangi bir Enerji Kimlik Belgesi (EKB) alması yeterli olmakta iken 2011 sonrası yapılan yapılarda C sınıfı EKB alma zorunluluğu getirilerek binalarda enerji verimliliğine yasal düzenlemeler ile enerji verimliliğinde bir takım tedbirler alınmaktadır.
Binalarda enerji performansını belirlerken çeşitli enerji sınıfları kullanılır. En az enerji tüketen A sınıfından başlayıp, B,C,E,D,F ve G şeklinde en çok enerji tüketen G sınıfına kadar binalarda enerji performansı sınıflandırılmıştır. Bu enerji performans aralıkları ve enerji sınıfları tablo halinde gösterilmiştir.
Enerji Türleri | Enerji Performans Aralıkları |
A türü | 0 ile 39 |
B türü | 40 ile 79 |
C türü | 80 ile 99 |
D türü | 100 ile 119 |
E türü | 120 ile139 |
F türü | 140 ile 174 |
G sınıfı | 174-…. |
Kullanım alanı toplam 50 m² den küçük olan yapılar, sanayi sektöründe üretim faaliyeti yürütülen yapılar, kullanım ömrü 2 seneden daha az olan yapılar, ısıtılmasına ve soğutulmasına ihtiyaç duyulmayan depo, ardiye, atölye vb. yapılar BEP (Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği) dışındadır. BEP, yeni tasarlanacak yapılarda ve tadilat gerektiren mevcut binaların önemli tadilat projelerinde, Mekanik ve elektrik tesisat değişikliklerinde, yapının niteliklerine göre yapılacak uygulamaları kapsamaktadır. Tasarım ve tadilat projeleri, BEP Yönetmeliğine uymayan yapılara, bağlı olduğu idare tarafından yapı ruhsatı verilmez ve yapı iskan belgesi verilmez. 19 Şubat 2022 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelik revize edilmiş, normal yapılara göre enerji tüketimi daha az olan ve tükettiği enerjinin bir kısmını yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılayan "Neredeyse Sıfır Enerjili Binalar" (NSEB) modeline geçiş, kademeli bir şekilde mecburi hale getirilecek. NSEB özelliğindeki binaların, yapılan bu değişikliğe göre EKB (Enerji Kimlik Belgesi) deki enerji verimi sınıfının B veya daha yukarı sınıf olması ve yapının aynı zamanda en az yüzde 10 oranında yenilenebilir enerji kullanımından birincil enerji ihtiyacının karşılaması zorunlu hale getirildi. Geçici madde ile de 01.01.2023 ve 01.01.2025 seneleri arasında yapılan projelerde, yapılar ihtiyaç duyduğu enerjinin yüzde 5'nin yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılaması kararı çıkmıştır. Ayrıca yapı inşaat alanı toplam 2000 m² ve yukarısı olan binaların NSEB şeklinde yapılması mecburi hale getirilmiştir. Ancak 01.01. 2023 ve 01.01. 2025 tarihleri arasında bu belirlenen 2000 m² yapı inşaat alanı, geçici madde ile 5000 m² olarak uygulanmasına karar verilmiştir (gensed.org). BEP yönetmeliği, binalarda enerjinin ve enerji kaynaklarının bilinçli ve tasarruflu kullanılması, gereksiz enerji tüketiminin önlenmesi, yapılarda harcana enerji maliyetlerinin azaltılması ve doğanın korunmasını sağlamak için yapıların enerji tüketimine göre sınıflandırması, yapıdaki uygulanan yalıtımın özellikleri ile havalandırma sistemlerinin verimi ile ilgili bilgileri kapsar. Yapılarda ısı kayıplarını önlemek için uygun yapı malzemeleri kullanımı önem kazanmıştır. Yapılarda kullanılan malzemelerin mühendis için dayanımının yüksek olması, tedarik aşamasının kolay olması, çevre şartlarına dayanıklı olması, ekonomik ve uygulama kolaylığının olması tasarım aşamasında önemli etkenlerdir. Yapılarda kullanılacak uygun yapı malzemeleri ile enerji tasarrufu sağlayarak ekonomik kazanç elde etmeyi hedeflenmektedir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belli bir eğitimden geçerek yetkilendirilen BEP uzmanı, BEP-TR veri tabanlı bilgisayar programını, verilen şifre ve kullanıcı adıyla programa bina verilerini girerek BEP-TR programı tarafından hesaplanır. Hesaplanan sonuç, sistemin onayı alındıktan sonra Enerji Kimlik Belgesi (EKB) hazırlanır. Hazırlanan belge bağlı bulunduğu belediyeye başvurmasıyla işlem sonlandırılır.
5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu ve bununla ilişkili olarak çıkartılan Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği'ne göre, binalara verilecek olan EKB, binalarda enerjinin ve enerji kaynaklarının bilinçli bir şekilde etkin kullanımı sağlanarak, ihtiyacı olan enerjinin kullanılmasıyla enerji tasarrufunun sağlanması ve enerji harcanmasına bağlı çevrenin korunmasını sağlamak için binanın asgari gerek duyduğu enerji ihtiyacı ve buna karşılık gelen enerji tüketim sınıflandırması, binanın sera gazı salımı seviyesi, yapının yalıtım özellikleri ve kullanılan ısıtma/soğutma sistemlerinin niteliği ile ilgili bilgileri içermektedir. Ayrıca evde kullanılan elektronik eşyaların enerji performans sınıflandırmalarının binalar için de geçerli olacağı kabul ediliyor. Enerji türlerinden, A sınıfı en verimli olanı, G sınıfı ise en düşük verimli seviyeyi ifade etmektedir. Binaların enerji sınıflandırmasını gösteren belgeye Enerji Kimlik Belgesi deniliyor.
Yeni yapılacak ya da inşa edilen binaların enerji kimlik belgesi sınıfının ise en düşük C sınıfı seviyesi olacak şekilde tasarlanıp inşa edilmesi gerekiyor. Binanın iskan ruhsatını alabilmesi için, C türü enerji sınıfına sahip olması gerekmektedir.
Peki Binama EKB Nasıl Alabilirim…
10 yıl geçerliliğe sahip EKB, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı ilgili meslek odası tarafından adına düzenlenmiş serbest müşavirlik ve mühendislik hizmetleri belgesi ile enerji kimlik belgesi ile ilgili düzenleme eğitimini başarı ile tamamlayan personel bulunduran gerçek veya tüzel kişiler tarafından, 2011 yılından itibaren yapı ruhsatına sahip bütün binalara verilmektedir. Bakanlık verilerine göre, ülke genelinde 7 bin EKB vermeye yetkili firma bulunuyor ve yaklaşık 6 bin 400 yetkili uzman bu firmalarda görev alıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş enerji verimliliği danışmanlık (EVD) şirketleri ile İnşaat-Mimar-Makine ve Elektrik Mühendislik Meslek odaları tarafından verilmektedir.
Ülkemizdeki binaların EKB’lerinin hazırlanmasında, Çevre Şehircilik Bakanlığına bağlı Bina Enerji Performansı (BEP-TR) ulusal yazılım programı kullanılarak hesaplamalar yapılmaktadır. Ülkemizde 2011 yılında sonra inşaa edilen yapıların yapı iskan belgesi alabilmesi için EKB zorunlu kılınmıştır. Ülkemizde yapıların EKB’lerinin oluşturulabilmesi için en düşük enerji türünün C olarak belirlenmiştir.
Binaların enerji tüketim ihtiyacı ve enerji tüketim sınıfı bilgilerini içeren EKB’ni (Enerji Kimlik Belgesi) düzenlemek için, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın internet adresinden erişimi sağlanan, Binalarda Enerji Performansı uygulaması (BEP-TR) ulusal yazılım programı kullanılmaktadır. Bu amaçla kullanılan BEP-TR programın birinci versiyonu 2011 yılında kullanılmaya başlanmış, süreç içerisinde ortaya çıkan eksiklikleri ve ihtiyaçları karşılamasına yönelik 1 Kasım 2017 yılından itibaren ikinci versiyonu kullanılmaktadır.
Sonuç olarak; Türkiye’de 2021 tuik verilerine göre kentte yaşayanların oranının %93,2’dir. Kentsel nüfusun belediye sınırları içerisinde olması, enerjide tüketimi arttırmaktadır. Bu sebeple Türkiye’de konutlarda enerji verimliliğinin hayata geçirilmesinde yerel yönetimlerin rolü önemli bir yere sahiptir. Belediye Kanunu’na göre belediye sınırları içinde imar planlarını görüşmek ve onaylamak belediyelerin yetki alanındadır. Belediyeler her ay toplanan belediye meclisleri ile karar alırlar. Dolayısıyla Sıfır Enerji Binaların yaygınlaştırılması ile ilgili alınacak bir karar, çok kısa sürede süreci hızlandırabilecektir. Enerjide verimliliğin sağlanabilmesi, çevrenin korunması ve maliyetinin hafifletilmesi için 2 Mayıs 2007 tarih ve 26510 sayı ile Resmi Gazate’de yayınlanan EVK (Enerji Verimliliği Kanunu) çerçevesinde 05.12.2008 tarih ve 27075 sayılı Resmi Gazete’de yürürlüğe giren Binalarda Enerji Performansı (BEP) yönetmeliği yayınlanmıştır. Bu kapsamda Türkiye’de 1 Ocak 2011 yılından itibaren yeni yapılan yapıların iskan ruhsatını alabilmesi için Enerji Kimlik Belgesi çıkartmaları zorunlu kılınmıştır.
Comments