Devlet Memurları Hakkında Disiplin Soruşturması Süreci ve Uygulama Esasları

MİD Enstitü
4 gün önce
13 dakikada okunur

Latince “disciplina” ve Fransızca “discipline” kökenli olan disiplin sözcüğü; Türkçemizde sıkı düzen, yöntem, yol, yordam, eğitme, yola getirme ve güdüleme anlamına gelmektedir. Sözlükte “Belli bir statü içinde bulunan kimselere hizmet ve iç düzenle ilgili kurallara aykırı davranışta bulundukları zaman uygulanan cezalar” olarak tanımlanan disiplin cezalarını Danıştay 12. Dairesi disiplin cezalarının kamu işi, kamu görevi ve görevlileriyle ilgili bir ceza türü olduğunu ve önceden saptanan hukuk kurallarına aykırı düşen bütün davranışları önlemek, engellemek için zorlayıcı özellikte olan birer yaptırım olduğunu vurgulamıştır. Anayasa Mahkemesi ise disiplin cezalarını, “kamu hizmetlerinin yürütülmesi ve kamu yararının devamlılığının sağlanması amacıyla kamu görevlileri için görev, yetki ve sorumlulukları bakımından yasal olarak düzenlenmiş yaptırımlar” olarak tanımlamaktadır.

Disiplin suçları, kamu hizmetinin, hizmetten yararlananlara düzenli ve verimli bir şekilde sunulması için, kurum içi düzeni, disiplini ve hizmeti sunanların statüsünü düzenleyen normlara aykırı hal ve davranışları ifade eder.

Kamu hizmetlerini yürüten kamu görevlilerinin görev anlayışları, yetki ve sorumlulukları kamu hizmeti ve hizmet gerekleri ile sınırlandırılmış, bu sınırlar dışına çıkanların ise disiplin cezaları ile cezalandırılmaları öngörülmüştür. Bu noktada ilgili kurumun iç işleyişine ve düzenine aykırı davranışlara uygulanan disiplin cezalarının aynı zamanda idari ceza niteliği taşıyan bir idari yaptırım olduğunu söylemek de mümkündür.

Ülkemizde kamu görevlileri için öngörülen disiplin suç ve cezaları,657 sayılı Kanuna tâbi görevliler için Kanun’un 125. maddesinde; 657 sayılı Kanun’a tâbi olmayan yargı organı, üniversite ve silahlı kuvvetler mensupları gibi ayrı personel kanunları bulunanlar için, kendi personel kanunları ve ilgili yönetmeliklerde; 657 sayılı Kanun’ a tâbi olmakla birlikte, özel disiplin mevzuatı bulunan görevliler içinse bu mevzuatta düzenlenmiştir .DMK 126. maddeye göre; memurlara verilebilecek cezalardan uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra atamaya yetkili amirler tarafından, devlet memurluğundan çıkarma cezası ise; amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararıyla olur. İdare DMK da yer alan beş disiplin cezası dışında bir ceza veremez.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun2 134. maddesinde disiplin kurullarının “kuruluş, üyelerinin görev süresi, görüşme ve karar usulü, hangi memurlar hakkında karar verebilecekleri” ve yine disiplin amirlerinin “tayin ve tespitinde uygulanacak esaslar ile bunların yetki ve sorumlulukları gibi hususlar”ın yönetmelikle düzenleneceği hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda Disiplin Amirleri ve Disiplin Kurulları Hakkında Yönetmelik 1982 yılında yürürlüğe girmiştir. Uzun bir süre yürürlükte kalan bu yönetmelik 30.04.2021 tarihinde tamamen ilga edilmiş ve yerine Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir.

Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin “Disiplin Amirlerinin Görev ve Yetkileri” başlıklı 7’nci maddesinin 4’üncü fıkrasında da açıkça ifade edildiği üzere; disiplin amirleri, memurların 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125’inci maddesinde yer alan disipline aykırı davranışlarını öğrendikleri tarihten itibaren, anılan Kanun ve ilgili mevzuatta belirtilen süreler içinde disiplin soruşturmasını başlatmak ve gerekli işlemleri yerine getirerek disiplin cezası verme yetkisinin zamanaşımına uğramasını önlemek zorundadır.

DİSİPLİN AMİRLERİ TARAFINDAN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:

Disiplin Amirlerine İlişkin Diğer Düzenlemeler

Disiplin amirlerine ilişkin dikkat çeken ilk düzenleme disiplin amirliği yetkisinin devredilemeyeceği hükmüdür (m. 7/3).Yeni yönetmelik ile disiplin cezalarında yetki devri açık bir biçimde yasaklandığından yetki devri yapılması hukuka aykırı olacaktır.

Bir diğer önemli düzenleme ise vekalet durumunda disiplin amiri yetkilerinin kullanılabileceğine ilişkindir (m. 5/5). Buna göre disiplin amiri olarak belirlenen kadrolara vekalet edenler de görevi yürüttükleri sürece disiplin yetkilerini haiz olacaktır.

Yıllık izinli iken disiplin amiri ceza verme yetkisini kullanabilir mi?

işlemin tesis edildiği tarihte izine ayrılmış bulunan disiplin amirinin disiplin cezası verme yetkisi yoktur.Vekaleten görevi yürüten kişinin ceza verme yetkisi bulunmaktadır.

Tedviren görevlendirilen personel disiplin amirliği yetkisini kullanabilir mi?

Tedviren görevlendirme aslında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun “Vekalet görevi ve aylık verilmesinin şartları” başlıklı 86 ncı maddesine göre aylıksız vekalet görevidir.Bu durumda vekaleten görevlendirilen bir personelin Disiplin Amirleri Yönetmeliği çerçevesinde disiplin amirliği yetkisini kullanabilir.

Uygulamada yetkili disiplin amirine ilişkin önemli sorunlardan birisi de soruşturulan memurun görev yerinin değişmesi durumunda yetkili disiplin amirinin kim olacağı idi. Yapılan düzenlemeye göre disiplin soruşturması açmaya ve başlatmaya yetkili disiplin amiri, disiplin suçu oluşturan fiil veya hâlin işlendiği tarihteki memurun görev yerindeki disiplin amirleri olacaktır (m. 24).

Memurun geçici görevlendirilmesi halinde disiplin amirinin nasıl tayin ve tespit edileceği konusunda her ne kadar memurun asıl kadrosu kendi kurumunda olsa da delillere daha kolay ulaşma imkanı ve disiplin ihlalinin yapıldığı kurumda düzen ve güveni sağlama zorunluluğu nedeniyle, memurun asıl kadrosunun bulunduğu kurumdaki değil, geçici olarak görevlendirildiği kurumdaki disiplin amirinin soruşturma yapması ve gerekli işlemleri yürütmesi kanımızca yerinde olmuştur.

Disiplin amirlerinin sorumlulukları nelerdir?

Disiplin amirleri, disiplin işlerinde kendilerine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve özel kanunlarla verilen yetkileri kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacıyla; memurlara kanun, tüzük ve yönetmeliklerle tanınan hakları göz önünde tutan, hakkaniyet ve eşitliği esas alan bir tutum ve davranış için de kullanmak ile yükümlüdürler.

Ayrıca;

a) Memurların uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve memurluktan çıkarma cezalarından biriyle cezalandırılması gereken disipline aykırı davranışlarını öğrendikleri tarihten itibaren kanunen belli süreler içinde disiplin soruşturmasını başlatarak; gerekli cezayı uygulayarak, disiplin cezası verme yetkisinin zaman aşımına uğramasını önlemek,

b) Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını soruşturmanın tamamlandığı tarihi izleyen 15 gün içinde vermek,

c) Uyarma ve kınama cezalarına karşı yapılan itirazları, cezalarla ilişkin karar ve eklerinin kendilerine intikalinden itibaren 30 gün içinde inceleyerek sonuçlandırmak, zorundadırlar.

A - Soruşturma açılırken dikkat edilmesi gereken hususlar:

Gelen yazı veya ihbarda, suçu işleyenin kim olduğu, olayın mahiyeti ve disiplin suçu oluşturup oluşturmadığı konusunda belirsizlik bulunuyorsa, disiplin soruşturması açılmadan önce ön araştırma yapılması sağlanır. Bu araştırma, gerekirse bir kişi, gerekirse bir heyet görevlendirilerek yürütülür. Görevlendirme yazısında araştırılacak hususlar açıkça belirtilir ve disiplin soruşturması açılmasına gerek olup olmadığının değerlendirilmesi istenir.
Olayın soruşturma gerektirdiği açıkça belli ise veya yapılan araştırma sonucunda disiplin soruşturması önerilmişse, derhal disiplin soruşturması başlatılır.
Olayda taraf olan (şikâyetçi, tanık, mağdur vb.) veya hakkında soruşturma yapılan kişiyle önceden husumeti bulunan kimseler soruşturmacı olarak görevlendirilemez. Ayrıca soruşturmacı olarak atanan kişiler, soruşturma tamamlandıktan sonra disiplin amiri sıfatıyla ceza veremez ve dosyanın görüşüleceği disiplin kuruluna katılamaz.
Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiillerde, olayın öğrenildiği tarihten itibaren en geç altı ay içinde; diğer disiplin cezalarını gerektiren fiillerde ise en geç bir ay içinde disiplin soruşturmasının başlatılması zorunludur.
Belirtilen süreler içerisinde soruşturmaya başlanmaması hâlinde, zamanaşımı meydana gelir ve soruşturmayı süresinde başlatmayan disiplin amiri hakkında sorumluluk doğar.
Olay aynı zamanda Türk Ceza Kanunu’na göre suç teşkil ediyorsa, disiplin soruşturmasından bağımsız olarak ilgili mercilere bildirimde bulunularak adli soruşturma başlatılması talep edilir. Aksi halde “Kamu Görevlisinin Suçu Bildirmemesi Suçu” oluşur. TCK Madde 279 de yer alan düzenleme şöyledir; “Kamu adına soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun işlendiğini göreviyle bağlantılı olarak öğrenip de yetkili makamlara bildirimde bulunmayı ihmal eden veya bu hususta gecikme gösteren kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Disiplin soruşturmasına esas teşkil eden temel bir evrakta (örneğin komisyon kararı, tutanak vs.) imzası bulunan personelin, muhakkik olarak görevlendirilmemesi gerekmektedir.

B - Soruşturma Emri düzenlenirken dikkat edilmesi gereken hususlar:

Olayın mahiyeti,
Kim hakkında soruşturma açıldığı,
Yapılan işlemin disiplin soruşturması olduğu,
Komisyon görevlendirilmişse, üyelerin isim ve unvanları ile başkan ve üye olarak görevlendirildiklerine dair açıklama,
Zamanaşımı söz konusu ise bu hususa dikkat edilmesi gerektiği belirtilir; zamanaşımına uğramış olsa dahi esastan soruşturma yürütülür,
Konuyla ilgili mevcut dosya ve evraklar soruşturma emrine eklenir.

Ayrıca;

a) Disiplin soruşturması yapmak üzere görevlendirilen kişinin, hakkında soruşturma yapılan personelin hiyerarşik olarak eşiti veya üstü konumunda olması gerekmektedir.

b) Muhakkik ile hakkında soruşturma yürütülen kişi arasında kin, husumet veya taraflılığı doğurabilecek diğer ilişkilerin olup olmadığı titizlikle değerlendirilmelidir. Danıştay içtihatları ile hakkında soruşturma yürütülen kişilerle arasında husumet bulunan, hakkında soruşturma yapılan kamu görevlisinin disiplin suçu sayılan eyleminden zarar gören veya yarar sağlayan veya soruşturulanın veya olayın mağduru durumda bulunan, soruşturmada taraf pozisyonunda olan ve soruşturmayı yürüten kişilerin, disiplin amiri sıfatıyla ya da disiplin kurulu üyesi olarak tesis edilecek disiplin cezası işlemine katılamayacakları kabul edilmektedir.

C - Disiplin Amiri Soruşturma Sonunda dikkat etmesi gereken hususlar:

Soruşturmacı tarafından tamamlanarak sunulan dosyada eksik veya hatalı işlemler bulunduğunun tespit edilmesi hâlinde, disiplin amiri bu eksikliklerin giderilmesi amacıyla dosyayı tekrar soruşturmacıya iade eder.
Dosya eksiksiz olarak sunulmuşsa, hakkında soruşturma yürütülen personelin yazılı savunması alınır. Disiplin amiri, yetkisi dâhilinde olan uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını doğrudan verir; ancak kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren hâllerde dosyayı yetkili disiplin kuruluna sevk eder.
Verilen disiplin cezası, üst yazı ile doğrudan ya da ilgili birim aracılığıyla ilgili personele tebliğ edilir.
Hakkında ceza verilen kişi, bu karara karşı itiraz dilekçesi sunarsa, disiplin amiri öncelikle itirazı süre ve şekil yönünden değerlendirir; usule uygunluğu hâlinde itirazı incelemeye yetkili disiplin kuruluna havale eder veya doğrudan gönderir. (Amirin verdiği cezaya karşı yapılan itiraz, ilgili disiplin kurulu; disiplin kurulu tarafından verilen cezaya karşı yapılan itiraz ise İçişleri Bakanlığı Yüksek Disiplin Kurulu tarafından incelenir ve karara bağlanır.)

D. Muhakkiklerin Soruşturmada Dikkat Etmesi gereken hususlar

Muhakkik, savunma istemi ve disiplin cezası verme (ceza teklif edebilir) yetkisi hariç olmak üzere soruşturma konusuyla sınırlı olarak kendisini görevlendiren disiplin amirinin bütün yetkilerini haiz olup bu kapsamda her türlü evrakı incelemeye, hakkında soruşturma yapılan personelin ifadesini almaya, ilgili personel tarafından gösterilen veya bilgisi olabileceğini değerlendirdiği kişilerden bilgi istemeye ve/veya bunları dinlemeye yetkilidir. (Muhakkik sadece ifade alır. İfade savunma değildir. Savunma, muhakkik teklifiyle birlikte raporunu verdikten sonra, ceza vermeye yetkili amir veya disiplin kurulu tarafından alınacaktır.)
Gerektiğinde bilirkişiye ve uzman kuruluşların görüşüne başvurur.
Konuyla ilgili gördüğü yetkililerden veya kişilerden ellerinde bulunan bilgi ve belgeleri yazıyla ister.
Muhakkikler, soruşturma emrinde bulunan tüm konular veya sorumlu kişiler hakkında rapor düzenleyebilmekle birlikte disiplin soruşturması kapsamı dışında bırakılan konular ve nedenleri varsa raporda ayrıca belirtmelidir. (Daha önce aynı konu veya kişi ile ilgili bir disiplin soruşturması yapılması durumu vb.)
Zamanaşımı konusunu inceler ve zaman kısa ise soruşturmayı hızla sonuçlandırmaya çalışır.
Gerekliyse bir yeminli katip görevlendirir/görevlendirilmesini ister.
Soruşturma emri yeterince açık değilse veya soruşturma sırasında olayla bağlantılı başka suçlar ve hakkında soruşturma açılması gereken başka kişiler tespit edilmişse bunların soruşturmaya dahil edilmesi için emri veren makama başvurarak bunlar hakkında ek soruşturma onayı alınmasını sağlar.
Soruşturulana ifade sırasında kesinlikle yemin ettirilmez. Ancak tanığın ifadesi yeminli alınır.
Soruşturma sırasında suçun aynı zamanda Türk Ceza Kanunu ve diğer kanunlara göre de suç olduğunu (rüşvet, hırsızlık, görevi kötüye kullanma vb.) ve adli ceza soruşturması açılması gerektiğini tespit ettiği takdirde, öncelikle bu konuda amirine yazılı bilgi verir.
Alınan ifadeler yeni bir durumu veya bazı çelişkileri ortaya çıkarmışsa, bu durumu netleştirmek için aynı kişilerden tekrar ifade alabilir. Özellikle beyanlardaki çelişkinin mutlaka giderilmesi veya açıklığa kavuşturulması gerekir. Sorulara verilen "Evet, hayır" gibi cevaplar konuyu aydınlatmaktan çoğu kez uzaktır. Bu durumda muhataba soru tekrar yöneltilerek ayrıntı istenmelidir. Muhatap ayrıntılı bilgi vermekten ısrarla kaçınıyorsa, bu durum tutanağa geçirilmelidir.
Olayda husumet varsa, ifadeleri aynı zaman diliminde almamaya dikkat eder.
İlgilileri ifade için çağırdığı halde mazereti olmaksızın gelmemeleri halinde, bunlar hakkında disiplin işlemi yapılması için yetkili makama yazılı olarak durumu bildirir.
Soruşturmanın son aşamasında soruşturulanın daha önce ceza alıp almadığı, ceza almışsa, eylemin ve verilen cezanın ne olduğu ve başarı/ödül durumu konusunda bilgi ister. Bu soruşturulan hakkında alt ceza verilebilmesi veya tekerrür sebebiyle bir derece ağır ceza vermek için gerekli bir işlemdir. (Danıştay, bir alt ceza verilip verilmeyeceği hususunun değerlendirilmemesini iptal sebebi saymaktadır.)
Soruşturma sırasında kişinin kurumdan ayrılması veya emekli olması soruşturmayı sona erdirme sebebi olmaz. Bu durumda soruşturma tamamlanır.

Memuriyeti Sona Erenler Hakkında Disiplin Soruşturması

Yönetmeliğin dikkat çeken bir diğer hükmü ise memurluğu sona erenler hakkında yürütülen disiplin soruşturmasının akıbetinin ne olacağına dairdir. Yönetmeliğin 34/3 maddesine göre ölüm hariç çeşitli nedenlerle memuriyeti sona erenler hakkında yürütülen disiplin soruşturması tamamlanacaktır. Soruşturma sonucunda kesinleşen disiplin cezaları ilgililere tebliğ edilerek karar özlük dosyasına konulacaktır. Soruşturulan ve ceza alan memurun, memuriyete geri dönmesi hâlinde ise verilmiş ceza uygulanacaktır.

Hakkında disiplin soruşturması devam ederken memur emekliliğini talep edebilir.( .(Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğünün 14.03.2023 tarih ve 5767764 sayılı görüşü)

Disiplin amirince verilen aylıktan kesme cezası, memurun emekli olması halinde nasıl uygulanacaktır?

Devlet Personel Başkanlığınca “657 sayılı Kanunun 98 inci maddesi hükmü uyarınca emeklilik ile memuriyet statüsü sona ermekte olup, anılan Kanunun 125 inci maddesinin (C) bendi hükmü uyarınca memura verilen aylıktan kesme cezasının ilgililerin emekli aylığına uygulanamayacağı, verilen cezanın kişinin özlük dosyasına konulmak suretiyle aynı Kanunun 93 üncü maddesi uyarınca yeniden memurluğa atanması halinde takip eden aybaşında cezanın uygulanabileceği” mütalaa edilmektedir. (12/06/2013-8709)

Soruşturma raporunda soruşturulana ceza verilmesi veya verilmemesi yolunda gerekçeli ve somut bir teklifte bulunulması gerekir. Ceza verilmesi yönünde teklif getirilmesi durumunda sübut bulduğu iddia edilen eylemin karşılığı olan disiplin cezasını gerektirir fiil ve halin mevzuatta tek tek sayılan tanımlardan hangisine uyduğu (eylemin karşılığı için birden fazla bende atıf yapılıyor ise eylem ile 657 sayılı Kanunun 125’inci maddesinde yer alan hüküm karşılığının açıkça ortaya konularak değerlendirme yapılması gerekmektedir.). Bu yapılmamışsa dosya iade edilir ve soruşturmacıdan raporun tamamlanması istenir.
Suçun vasfına göre kişinin görevde kalması delillerin karartılmasına yahut yeni zararlar doğmasına yol açacaksa, atamaya yetkili amirden kişinin görevden uzaklaştırılması istenebilir.
Bir soruşturma emrinde birbirinden bağımsız birden fazla suç ve olay varsa veya birden fazla soruşturulan varsa, soruşturma raporunda bunların her biri için ayrı ayrı değerlendirme yapılmalı ve ayrı ayrı teklifte bulunulmalıdır.
Soruşturmacı ceza teklif ederken olayın nasıl gerçekleştiğine, suçun nasıl işlendiğine ve ne şekilde sabit olduğu (ispatlandığı) hususunda kanaatinin nasıl oluştuğuna açıklık getirerek gerekçeli olarak teklifte bulunmalıdır.
Soruşturma raporunda; kurum adı, rapor tarihi, emri veren makam, emrin tarih ve sayısı, fiil tarihi, soruşturulanların kim olduğu, olayın ne olduğu, deliller, değerlendirme, sonuç ve kişi hakkındaki teklif (Fiilin kim tarafından ne şekilde işlendiği, kanunda yer alan hangi suçu oluşturduğu ve uygulanacak kanun maddesi ve bendin ne olduğu, alt ceza uygulanıp uygulanmayacağı vs.) mutlaka belirtilir.
Soruşturma sırasında karşılaştığı idari hata, eksiklik ve aksaklıkları, zarar varsa bu durumu, alınması gereken tedbirlerle birlikte raporda ayrı bir başlık altında belirtir.
Rapor yazımında açık, sade bir dil kullanılması, anlam kaymalarına yol açabilecek devrik cümle kullanımlarının tercih edilmemesi; iddia konusu eylemlerle varılan sonuç arasında neden-sonuç ilişkisinin doğru bir şekilde kurulması gerekir.
Raporun her sayfası, son sayfada adı soyadı, unvanı konularak muhakkik tarafından imzalanır.
Soruşturma Raporu ve tüm dosya kapsamını özetleyen dizi pusulası, bir üst yazı ekinde emri veren makama teslim edilir.

E. Ceza Verme ve İtiraz Aşamasında Yetkili Amir veya Disiplin Kurullarınca Dikkat Edilecek Hususlar

Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezasını disiplin amirleri; kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını disiplin kurulları; Devlet memurluğundan çıkarma cezasını ise yüksek disiplin kurulu verir. Hiçbir merci, başka bir alt veya üst makam adına ceza veremez.
Soruşturmacının teklif ettiği ceza ile fiilin disiplin hukukundaki karşılığının örtüşüp örtüşmediği incelenir. Uyumsuzluk varsa dosya iade edilir ve düzeltilmesi istenir.
Soruşturulanın savunması mutlaka alınır. Savunma istem yazısında; isnat edilen fiil ve hallerin açıkça yer, kişi, zaman ve olay belirtilerek yazılması, teklif edilen cezanın belirtilmesi, yedi günden az olmamak üzere savunma süresi verilmesi ve bu süre içinde savunma yapılmadığı takdirde savunma hakkından vazgeçilmiş sayılacağına dair ihtar yer almalıdır. Savunma alındıktan veya süresi geçip alınamadığı kesinleştikten sonra karar verilir.

“Devlet memurluğundan çıkarma cezasının verilebilmesi için, Yüksek disiplin Kurulu tarafından(soruşturmacı tarafından savunması alınmış olsa bile yeniden), ilgili kamu görevlisinin hakkındaki iddiaları, bu iddiaların dayandığı delilleri, üzerine atılı fillerin hukuki nitelendirmesini ve önerilen disiplin cezasını öğrenmesi sağlanarak,(son) savunma yapmasına imkan tanınmasının hukuken zorunludur.

“Davacılar ancak soruşturma raporunda yer verilen maddi olayı, tanık ifadelerini, inceleme yapanın görüş ve kanaatini, işlemin hukuki dayanağını, soruşturmacının önerilerini açık ve etraflı bir biçimde öğrenme suretiyle adil yargılanma hakkını kullanabilecektir. İncelenemeyen bir soruşturma raporuna karşı iddia ve savunmada bulunmak zor, hatta imkansızdır.”

“ Yüksek Disiplin Kurulunca, hakkında Devlet memurluğundan çıkarma cezası ile cezalandırılması teklif edilen ilgiliye (konunun kurula intikalinden önce savunması alınmış olsa bile) son savunma hakkı tanınması gereklidir.”

Verilecek kararda, 657 sayılı Kanun’un 125’inci maddesinin üçüncü fıkrası gereğince, geçmiş hizmetleri olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi bulunan memurlar için bir derece hafif ceza uygulanıp uygulanmayacağı yönünde gerekçeli değerlendirme yapılmalıdır.
Disiplin amiri veya kurul tarafından verilen kararlar, olayın detaylarını içeren gerekçelerle oluşturulmalıdır. Disiplin kurulu kararlarında karşı oy kullanan üyeler ayrıca belirtilmelidir.

Disiplin amir soruşturma tamamlandıktan 30 gün sonra ceza verebilir mi?

İlgilinin son savunması da alınarak her türlü usul ve işlemleri tamamlanmış olan bir soruşturmada disiplin veya kurulunun kararını belli süre içinde vermemesi durumunda, hakkında soruşturma açılanların tedirgin olacağı ve uzun süre baskı altında tutulmalarının önlenmesi amacıyla 657 Sayılı Devlet Memurları Yasasının 128. maddcsi ( 1. ) bendinde "Disiplin amirlerinin, uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarını, soruşturmanın tamamlandığı günden başlayarak 15 gün içinde vermek zorunda oldukları belirtilmiş, bu sürenin ceza verme yetkisini kaldıran bir niteliği bulunmadığı, aksine disiplin amiri ve kurullarını kısa sürede karar vermeye zorlayıcı nitelikte olduğu bu süre geçirildikten sonra ceza verilmiş olmasında yasaya aykırılık bulunmamaktadır. Ancak ilgili amir veya kurulun görevini belli süre içinde yapmaması nedeniyle sorumluluğunun doğacağı açıktır.

Verilen ceza ilgiliye tebliğ edilir. Disiplin kurulu tarafından verilen cezalarda kurul kararı da ceza bildirim yazısına eklenir.
Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, 657 sayılı Kanun’a göre “fiilin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulması” şeklinde tanımlanmıştır. Kurul önce bu sürenin ne kadar olacağını belirlemeli; ardından 125’inci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca bir alt cezanın uygulanıp uygulanmayacağını değerlendirmelidir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilmesi hâlinde, memurun öğrenim durumu nedeniyle yükselebileceği kadronun son kademesinde bulunması halinde brüt aylığından kesilecek orana da karar verilmelidir.

Disiplin kurulu kararı üzerine verilen kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına yapılan itirazın yüksek disiplin kurulunca kabulü halinde bu kararın gözden geçirilerek yeni bir karar verilmesini teminen cezayı veren disiplin amirine intikal ettirilmesi gerekir.

Devlet Personel Başkanlığı'nın bu konuyla ilgili olarak vermiş olduğu ( 5 Temmuz 2011 tarihli ve 32 sayılı mütalaalar bülteni) görüşte; “657 sayılı Kanunun 135 inci maddesinde itirazın kabulü halinde disiplin amirlerinin kararı gözden geçirerek daha alt ceza verebilecekleri veya tamamen ortadan kaldırabilecekleri hüküm altına alınmış olup, 657 sayılı Kanunda düzenlenen ceza türlerinden uyarma cezasına itirazın disiplin kurulu tarafından kabul edilmesi halinde bu kararın disiplin amirine gönderilmesi gerektiği ve ceza hafifletilemeyeceğinden disiplin amiri tarafından kaldırılması gerektiği, değerlendirilmektedir.” ifadesine yer verilmiştir.

İtiraz hâlinde, itiraz dilekçesi ve dosya birlikte itirazı incelemeye yetkili kurula gönderilir. Kurul, itirazı değerlendirir ve gerekçeli olarak kabul veya ret kararı verir; ayrı bir ceza tayin edemez.

Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilmesi yönündeki ceza teklifi, disiplin kurulu tarafından kabul ya da reddedilir. Ret kararı verilmesi halinde, atamaya yetkili amir başka bir disiplin cezası verebilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmesi yönündeki ceza teklifi, atamaya yetkili amir tarafından yüksek disiplin kuruluna öneri yapıldığında, yüksek disiplin kurulu bu cezayı kabul ya da reddeder. Ret kararı verilmesi halinde, atamaya yetkili amir başka bir disiplin cezası verebilir.

Soruşturulan memur sendika üyesi ise, sendika temsilcisinin toplantıya katılımı sağlanır.
Kararda, itiraz yolları ile kurul üyelerinin isim ve unvanlarına açıkça yer verilmelidir.

Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu’nun K. 2022/1 sayılı kararıyla, yazılı olarak bildirilen idari işlemlerde Anayasa md. 40/2’de öngörülen hususların yer almaması halinde genel dava açma süresin uygulanacağı yolundaki içtihat bağlayıcı hale gelmiş; böylece Anayasa’da öngörülen yükümlülüğe uygun işlem tesis etmeyen idare, işlemin genel dava açma süresine tabi olması halinde bütünüyle yaptırımsız bırakılmış; işlemin özel dava açma süresine tabi olması halinde ise, 30 veya 60 günlük genel dava açma sürelerinin uygulanması gibi oldukça insaflı bir “yaptırım” ile karşı karşıya bırakılmış; Anayasa md. 40/2 adeta yaptırımdan yoksun kılınmıştır.

Ceza teklifi birden fazla bende dayanıyorsa, eylem ile 657 sayılı Kanun’un 125’inci maddesindeki bendin ilişkisi açıkça gösterilmelidir.
657 sayılı Kanun’un 126’ncı maddesi uyarınca; uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirlerince, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra atamaya yetkili amir; il disiplin kurulu kararlarına dayalı ise vali tarafından verilir. Bu nedenle kararların, atamaya yetkili amire imzalatılması gerekir.

Disiplin amirinin verdiği disiplin cezaları özlük dosyasından silinebilir mi?

“Kamu hizmetinin belli bir düzen içerisinde yürütülmesi için gerekli önlemlerden olan disiplin cezası, niteliği gereği öteki idari işlemlerden farklıdır.

Disiplin cezası vermeye yetkili organlar, bu organların oluşumu, çalışma usulü, karar oluşturulması, bu kararlara itiraz ve bütün bu sürecin her aşaması için öngörülen süre koşulları ile disiplin cezası işlemi sıkı şekil şartına bağlı olarak uygulanabilmektedir.

Bu özellik, disiplin cezasının yeni bir idari işlemle ortadan kaldırılmasına engeldir. Ceza ancak bir yargı kararı yahut yasanın tasarrufu ile iptal edilebilir veya ancak disiplin cezasının ağırlığına göre belli süreler geçtikten sonra Özlük dosyasından silinmesi atamaya yetkili amirden istenebilir. “657 sayılı yasanın 133. Maddesine göre; Disiplin cezaları memurun özlük dosyasına işlenir. Devlet memurluğundan çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olan memur uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene,diğer cezaların (aylıktan kesme/kademe ilerlemesinin durdurulması cezası) uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezalarının özlük dosyasından silinmesini isteyebilir.

Memurun, yukarıda yazılan süreler içerisindeki davranışları, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse, isteğinin yerine getirilmesine karar verilerek bu karar özlük dosyasına işlenir.

Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının özlük dosyasından çıkarılmasında disiplin kurulunun mütalaası alındıktan sonra atamaya yetkili amir karar verir.

Yazar: Av.Dr.M. Lamih ÇELİK Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi